پیوندهای چهارگانۀ «شرّ» و «دین» از منظر ملحدان جدید

از منظر الحاد، دین با شرّ پیوند اساسی و عمیق دارد. داوکینز اعلام می‌کند اگرچه دین منشا انحصاری شرّ در جهان نیست، ولی گستره و عمق پیوند دین و شرّ بسیار مخاطره‌انگیزتر است؛ تا جایی‌که وجودِ جهان بدونِ دین کاملاً خوشایند و عاری‌تر از شرور است. اهمّ مدعیات وی و هم‌کیشانش چنین است: (1) پیوند و استواری دین بر خرافه عامل جهل‌افزایی و به تبع آن پیدایش سختی و شرّ در زندگی انسان می‌شود. در نگاه ملحدان سنتی نیز بزرگ‌ترین جرم دین، توهین به عقلانیت انسان و دامن زدن به خرافه، تعبد و تعصب بود؛ (2) ادیان خصوصاً ادیان ابراهیمی دعوی انحصار حقانیت و نجات دارند و این دعوی به دعوا و خصومت‌های بی‌پایان میان پیروانشان تبدیل شده است. داوکینز از این دعاوی و نتایج آن تحت عنوان «خشونت سازمان‌یافته» در دین یاد می‌کند که علی‌الدوام است؛ (3) ادیان ابراهیمی بر محدودیت‌های شرعی تاکید دارند. این محدودیت‌ها چه در ساحت زندگی متدینان و چه به هنگام حاکمیت و توسعۀ جامعۀ دینی موجبِ آزار، تحمیل و تحدید آزادی‌های فردی می‌شود؛ (4) ریاضت‌های فردی و مسئلۀ رنج ایمانی نیز خود زمینه‌ساز توسعۀ شرّ در جهان و زندگی انسانی است. مومنان برای ارتقاء مقام ایمانی، نسبت به انجامِ ریاضت‌ها و سختی‌ها اقدام می‌کنند. این اقدامات خشونت و شرّ را در زندگی فردی و به تبع آن در جامعۀ دینی نهادینه کرده و به آن‌ها ارزش و قدسیت می‌بخشد. ملحدان در هر یک از این محورها، انباشتی از شواهد تاریخی و خاطرات را مرور می‌کنند و از این رهگذر نتیجه می‌گیرند که با نبودِ دین، آن ترعیب، تحمیل و تحدید از میان خواهد رفت. اما ضعف استدلال، مغشوش بودن، مغالطه و مصادره به مطلوب کردنِ شواهد، اولین چالش رویکرد ملحدان است. نقد دیگری که بر این مشی ملحدان ایراد می‌شود، عدم تفکیک بین رفتارهای انسان منتسب به دین با مدعیات دینی است. بخشِ عمده‌ای از شرور مورد ادعا در پرتو زیاده‌خواهی و برتری‌جویی انسانی رخ داده و در ادامه به نام دین تمام شده است. سوم آنکه مومنان نیز می‌توانند در مقام طرح ایدۀ «الحاد = شر» حجم انبوه‌تری از قرائن عقلی، تاریخی و خاطرات را گردآوری کنند و از این رهگذر جهان بدونِ الحاد را برتر نشان دهند. چهارم بخشی از آنچه که در نظر ملحدان شرّ انگاشته شده به اختلاف تبیین و نگاهِ ایشان از عالَم برمی‌گردد؛ و از منظر مومنان و بسا بی‌طرفان هم شرّ تلقی نشود. مثل آنچه درباره قوانین و محدویت‌های شرعی گفته شده است.