تصویر سازی از آینده صنعت هواپیمایی در سطح جهانی در افق 2035 و دلالت‌های آن برای صنعت هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران (با استفاده از روش سناریو نویسی)

کلان‌روندهای علم و فناوری یکی از مهم‌ترین متغیرهایی است که بر روندهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی زیست‌محیطی تاثیرگذار است. بویژه وقتی که پای صنایع پیشرفته‌ای همچون صنعت هوانوردی به میان می‌آید. کلان‌روندهای علم و فناوری رفتارهای برجسته‌ای دارند، برخی از این کلان‌روندها تا حدود زیادی به کلان‌روندهایی جهانی تبدیل می‌شوند. پژوهش پیشِ‌رو از رویکرد روند‌پژوهی و سناریونویسی مبتنی بر روش گردآوری اسنادی و کتابخانه‌ای تلاش دارد تا ابتدا با نگاهی گذرا به کلان‌روندهای جهانی، به‌صورت دقیق‌تر به کلان‌روندهای منطقه‌ای بپردازد، سپس با رویکرد کُل‌نگر به سناریوهای مطرح در صنعت هواپیمائی در مقیاس جهانی، آنها را معرفی و در نهایت تجویزها/ توصیه‌هائی نیز برای این صنعت در سطح ملی و تا حدود فرو ملی داشته باشد. آینده صنعت هواپیمایی ایران در سال 2035 در پس زمینه‌ای از چالش‌های منحصر به فرد و فرصت‌های امیدوارکننده آشکار می‌شود. تحریم‌های اقتصادی این صنعت را محدود کرده است، اما تغییرات دیپلماتیک اخیر پتانسیل و نشانک‌های ضعیف تغییر را نشان می‌دهد. در این زمینه، بخش هوانوردی ایران با ملاحظات محوری شامل توسعه زیرساخت، ایمنی و امنیت، پایداری و اتصال منطقه‌ای مواجه است.از آنجائی که ایران به دنبال پاسخگویی به تقاضای رو به رشد برای سفرهای هوایی، هم در داخل و هم در سطح بین‌المللی است، توسعه زیرساخت‌ها، اهمیت حیاتی دارد. ارتقاء فرودگاه‌ها و سیستم‌های مدیریت ترافیک هوایی برای اطمینان از رضایت مسافران و کارایی عملیاتی ضروری است. ایمنی و امنیت، که برای مسافران داخلی و بین المللی اساسی است، توجه تزلزل ناپذیر به تهدیدات در حال تحول و استانداردهای جهانی را ضروری می‌کند. تلاش جهانی به سمت پایداری، ایران را ملزم به سرمایه گذاری در شیوه‌های هوانوردی سازگار با محیط‌زیست، از جمله سوخت‌های جایگزین و هواپیماهای کم مصرف می‌کند. ایران با استفاده از موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود می‌تواند آرزوی تبدیل شدن به یک قطب محوری (هاب منطقه‌ای) در موضوع صنعت هوانوردی را داشته باشد که اروپا، آسیا و خاورمیانه را به هم متصل می‌کند و در نتیجه دوام صنعت را افزایش می‌دهد.برای ساختن آینده‌ای مطلوب برای صنعت هواپیمایی ایران، ناگزیر مجموعه‌ای از توصیه‌های کلیدی نیز بایستی طرح می‌گردید. سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در زیرساخت‌ها برای تقویت ظرفیت و بهبود تجربه مسافران مورد نیاز است. علیرغم تحریم‌ها، تلاش‌ها برای نوسازی ناوگان هواپیماهای تجاری باید ادامه یابد و بر ارتقاء سوخت هوائی و سازگاری با محیط زیست متمرکز شود. اصلاحات نظارتی مطابق با استانداردهای بین‌المللی برای تقویت ایمنی و ایجاد اعتماد بین المللی نیز بسیار مهم است. این نیروهای چندگانه تغییر (پیشران‌ها)، در تحقیقاتی که ما برای این مطالعه انجام دادیم به‌شدت برجسته شدند و پیامدهای تغییرات و اختلالاتی که می‌توانستند برای صنعت هواپیمایی ایجاد کنند به‌طور برجسته در مطالبی که جمع‌آوری کردیم و سناریوهایی که تولید کردیم به چشم می‌خورد. اما آنها تنها پیشران‌های تغییر (پیشران‌های تغییر) نیستند که خطوط هوایی باید به آنها توجه کنند.حوزه‌های تمرکز برای ایران، شامل چالش‌ها و فرصت‌ها، توسعه زیرساخت‌ها، ایمنی و امنیت، پایداری و اتصال منطقه‌ای شناسائی شد و توصیه‌های حیاتی نیز شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت، نوسازی ناوگان، اصلاحات نظارتی، توسعه مهارت‌ها، ابتکارات پایداری، دیپلماسی و رفع تحریم‌ها طرح موضوع گردید. این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و مرور اسناد منتشر شده‌ای (در سطح بین‌الملل) انجام شده که اساس آن این چهار مرحله بوده است:• پویش محیطی و استفاده از مصاحبه‌های انجام شده در جامعه‌ی جهانی برای شناسایی پیشران‌های تغییر. به منظور آماده شدن برای تغییر، است و اغلب آنچه در خارج از صنعت در حال وقوع است، مهم‌ترین منبع شگفتی‌ساز محسوب می‌گردد. مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با متخصصان روند جهانی و کارشناسان سایر رشته‌ها و همچنین کارشناسان هوانوردی مورد استفاده قرار گرفته است. (گزارشات منتشره توسط نهادهای بین‌المللی همچون یاتا (انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوائی)) مطالب حاصل از مصاحبه‌ها همراه با مرور ادبیات و پویش محیطی ،برای شناسایی فهرستی از 50 پیشران تغییر (در ادامه خواهد آمد) گرفته شده است.• اولویت بندی پیشران‌های تغییر- یک ارزیابی آنلاین برای جمع‌آوری دیدگاه‌های صنعت در مورد مهم‌ترین و نامطمئن‌ترین پیشران‌های تغییر شناسایی‌شده، توسط جمعی از خبرگان داخلی در فاز 1 انجام شده است. سپس موضوعات مهمی که در طول توسعه سناریو باید بررسی شوند، به عنوان پیشران‌ها، در 11 عنوان موضوع گروه‌بندی شده‌اند.• تدوین سناریوها- چهار سناریو برای صنعت تا سال 2035 تدوین شده است. روایت سناریوها در ادامه خواهد آمد. • شناسایی مفاهیم/ ارائه‌ی توصیه‌ها- در بخش پایانی مقاله، پیامدهای تغییرات بالقوه‌ای که بر صنعت هواپیمایی در 20 سال آینده تاثیر می گذارد، همراه با برخی از اقداماتی که صنعت می‌تواند از هم اکنون برای آماده شدن برای این تغییرات، شروع کند، را بیان می‌کنیم.توجه داشته باشیم که تجویز/ توصیه‌های خاص ارائه شده، به وضعیت عمومی صنعت هوانوردی ایران و نیز شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و محتوای گزارشات منتشره در این حوزه در زمان پژوهش، وابسته بوده است.