رمز گشایی از رازهای زمین‎شناسی نهفته در سنگ‎های دگرگونی- ماگمایی پهنه سنندج- سیرجان جنوبی

بخش جنوبی پهنه دگرگونی- ماگمایی سنندج- سیرجان در منطقه عمومی اسفندقه دربردارنده سنگ‎های دگرگونی- ماگمایی مهمی متعلق به پالئوزوئیک- مزوزوئیک است که رازهای زمین‎شناسی مهمی را در ارتباط با مراحل اولیه تشکیل، گسترش، فرورانش و بسته شدن اقیانوس نئوتتیس در خود دارند. بررسی‎های زمین‎شناسی دقیق به همراه داده‎های آزمایشگاهی بهره‎مند از روش‎های دقیق سن سنجی ایزوتوپی نشان می‎دهند که اولین مراحل زایش اقیانوس نئوتتیس در کربونیفر پسین (حدود 335 میلیون سال پیش) با ایجاد کافت درون قاره‎ای، بالازدگی توده‎های اولترامافیک- مافیک گوشته‎ای و بروز دگرگونی نوع کافتی در سنگ‎های پالئوزوئیک میانی آغاز شده و با تداوم بازشدگی کف اقیانوس، در زمان پرمین- تریاس یک حوضه وسیع اقیانوسی ایجاد گردیده است. در تریاس پسین و در خلال فاز کوهزادی سیمرین پیشین، اولین فاز فرورانش سنگ کره اقیانوسی نئوتتیس به زیر لبه جنوبی خرده قاره ایران مرکزی در پهنه دگرگونی- ماگمایی نوع آندی سنندج- سیرجان رخ داده است. این رخداد سبب دگرگون شدن نهشته‎های تریاس و قبل از آن در رخساره‎های شیست سبز و آمفیبولیت و همچنین نفوذ توده‎های گابرویی (نظیر گابروی آب‎شور به سن 180 میلیون سال پیش) و گرانیت‎ (توده مزار به سن 235 میلیون سال پیش و گودحوض یا سیاه کوه به سن 180 میلیون سال پیش) شده‎ است. تداوم گسترش حوضه اقیانوسی در ژوراسیک- کرتاسه منجر به ایجاد سنگ‎های رسوبی- دگرگونی و ماگمایی مختلف گردیده است. در کرتاسه پسین در خلال رخداد لارامید، حوضه اقیانوسی بسته شده و منجر به بالازدگی مجموعه‎های افیولیتی، بروز دگرگونی در رخساره شیست آبی (گلوکوفان شیست‎های صوغان- آشین) و گرانیت‎زایی (توده گرانیتوئیدی خونرنگ در نزدیکی جیرفت)گردیده است.