محیط تکتونیکی گدازه­های بازالتی حرمک: شاهدی بر ماگماتیسم آلکالن نئوژن درون ورقه­ای در پهنه زمین­درز سیستان

در این مقاله به بررسی‎ ‎ویژگی‌های‎ ‎سنگ‌شناسی،‎ ‎ژئوشیمیایی‎ ‎و محیط‎ ‎زمین‌ساختی‎ ‎گدازه‌های بازالتی الیگوسن- میوسن حرمک در شمال زاهدان ‎می­پردازیم. این گدازه‌ها با روند شمالی- جنوبی در جنوب حوضه پیش قوس سفیدابه در پهنه زمین‌درز سیستان واقع شده‌اند. این سنگ‌ها به ترتیب فراوانی شامل بازالتیک تراکی آندزیت، تراکی بازالت، آلکالی بازالت و بازانیت با ساخت متراکم و گاه حفره‌ای هستند. بافت غالب آنها پورفیری و میکرولیتیک پورفیری است. بیشتر فنوکریست‌ها کلینوپیروکسن و الیوین هستند و آنالسیم نیز بصورت فنوکریست یا در خمیره دیده می‌شود. این سنگ‌ها ماهیت آلکالن سدیک دارند. ویژگی‌های ژئوشیمیایی و رخنمون این گدازه‌ها که در نزدیکی و به موازات گسل امتدادلغز زاهدان و گسل احتمالی هریرود است، بیانگر تشکیل آن‌ها در جایگاه زمین‌ساختی بازالت‌های پس از برخورد و درون ورقه‌ بر اثر ذوب گوشته استنوسفری است و ظاهرا گسل‌های شمالی- جنوبی پی‌سنگی در این منطقه، عامل مهمی در صعود و فوران ماگمای مادر این سنگ‌ها بوده­اند.