تعیین سری ماگمایی و بررسی ژئودینامیک سنگ های ولکانیکی کرتاسه در شمال البرز با استفاده از داده های ژئوشیمیایی

در مطالعات مقاله پیش‌رو، 3 منطقه از شمال البرز که دارای بیشترین برونزد سنگ‌های آتشفشانی کرتاسه هستند شامل: جنوب آمل، ناحیه جواهردشت در شرق گیلان و روستای نارنج لنگه واقع در جنوب لاهیجان مورد مطالعه قرار گرفته است. نامگذاری سنگ‌های این مناطق در جنوب آمل شامل بازالت‌آلکالن، تراکی‌بازالت، تراکیت، فنولیت، دیاباز و در ناحیه جواهردشت شامل بازالت‌، بازالت‌آلکالن، تراکی‌بازالت، هاوائیت، گابرو، توف‌بازیک، ریولیت و در جنوب لاهیجان شامل بازانیت، تراکی‌بازالت، بازالت بالشی، هاوائیت، لامپروفیر و دلریت و ریولیت می‌باشند. در مطالعات ژئوشیمیایی هر 3 منطقه در محدوده بازالت‌های آلکالن درون صفحات قاره‌ای واقع شده‌اند. ترسیم نمودارهای ژئوشیمیایی برای داده‌های میکروپروب کلینوپیروکسن‌های منطقه، نشان از منشا ماگمای آلکالن بودن اکثر آن‌ها است. باتوجه به شواهد مطالعات ما و سایر محققین در 3 منطقه‌ی مورد مطالعه، به‌نظر می‌رسد تفریق بازالت‌ها در منطقه جنوب آمل به‌سمت تراکیت و فونولیت می‌باشد که از یک ماگمای والد بازالتی منشا گرفته‌اند اما در جواهردشت و جنوب لاهیجان حضور یک ماگمای بایومدال و ریولیت قابل مشاهده است. ولکانیسم کرتاسه در شمال البرز حاصل یک کافت درون صفحه قاره‌ای با ماگمای خروجی آلکالن پیشنهاد می‌شود. مطالعات ما نشان می‌دهد نرخ بازشدگی در جواهردشت و نارنج لنگه از آمل بالاتر بوده است. در آمل تراکیت و آلکالی بازالت‌ها از گوشته غنی‌ منشا گرفته شده‌اند و رویدادکشش کمتر بوده است. نرخ کشش کافت به ‌سمت غرب البرز شمالی بیشتر شده و در نارنج لنگه بالاتر از همه می‌باشد. بنابراین در آمل تراکیت‌ها مستقیم از تبلور جزءبه‌جزء و تفریق ماگمای مادر حاصل شدند، اما ریولیت‌های جواهردشت و جنوب لاهیجان با افزایش درصد ذوب و افزایش نرخ کشش کافت به ریولیت گرایش پیدا کردند. تزریق حجم‌های بزرگ ماگمای بازیک در پوسته، درجه زمین گرمایی در ناحیه اخیر افزایش می یابد و موجب ذوب‌بخشی پوسته فوقانی می شود و گدازه-های ریولیتی ایجاد می گردد. بنابراین از یک ماگمای مجزا نیست.