سهم نیروی کار در معادن ایران بیشتر است یا سهم سرمایه ؟ نقد نظریه مارکس

نیروی کار و سرمایه از عوامل اصلی در فرایندهای استخراج و تولید مواد معدنی به شمار می‌روند. پرداخت به این عوامل، بخش مهمی از ارزش داده‌ها را در متغیر ارزش افزوده تشکیل می‌دهد. در این مقاله، به اتکای داده‌های سری زمانی معادن در حال بهره‌برداری ایران در دوره 1400-1384، سهم این عوامل از ارزش افزوده حقیقی (به قیمت ثایت 1395) محاسبه شده است. تاکید مقاله بر سهم نیروی کار است تا آزمونی برای نظریه استثمار نیروی کار کارل مارکس باشد. محاسبات مقاله نشان داد که طی 17 ساله مورد بررسی، سهم نیروی کار و سرمایه هر دو نوسانی بوده؛ اما به‌طورکلی روند بلندمدت حاکی از نزولی بودن سهم‌هاست. به بیان دیگر، ارزش افزوده ایجاد شده، به‌جای اینکه مصروف نیروی کار و سرمایه شود، صرف عوامل دیگری چون فناوری، رانت معادن، حقوق دولتی، سود بنگاه‌های معدنی و نظایر آنها شده است. از سوی دیگر، استثمار نیروی کار در معادن ایران، رد نمی‌شود. برای رفع این معضل، دو راهکار افزایش اشتغال نیروی کار ماهر در معادن و افزایش پرداخت حقوق و دستمزد به شاغلان معادن پیشنهاد می‌شود.