زمینه‌ها و عوامل ‌سیاسی ‌و اجتماعی موثر بر شکل‌گیری‌گفتمان ‌مبارزه در آراء آیت‌الله‌ هاشمی‌‌رفسنجانی(1337-1357)

فهم جدید از دین در حوزه علمیه ‌قم منجر به ظهورکنشگرانی با رویکردهای فکری و عملی متفاوتی از حوزه سنتی شد. این روند از دهه 1320 ابعاد جدیدی پیداکرد و در اواخر دهه 1330 و 1340 و بعد از آن به شکل و ماهیت تقابلی با حکومت پهلوی در قالب مبارزه طیف جوان و نوگرای حوزه به رهبری امام خمینی، به خود گرفت. این مقاله درپی برقراری پیوند میان زمینه و زمانه اجتماعی و سیاسی با مفاهیم و اندیشه‌هاست و درصدد پاسخ به این پرسش اساسی است: زمینه‌ها و عوامل ‌سیاسی‌ و اجتماعی، چه تاثیری‌ بر شکل‌گیری گفتمان ‌مبارزه در آراء آیت‌الله‌ هاشمی‌رفسنجانی داشته‌اند؟ فرضیه مقاله نیز این است: پیدایش هر پدیده اجتماعی متاثر از سلسله زمینه‌ها، عوامل و رخدادهای اجتماعی و سیاسی است که باعث شکل‌گیری آن پدیده می‌گردند و گفتمان مبارزه در آراء هاشمی نیز برآیند سلسله‌ای از این زمینه‌ها، عوامل و رخدادها بوده که در این مقاله به تبیین آنها پرداخته خواهد شد. یافته‌ها حاکی از آن است که هاشمی در فضای معرفتی خاص آن زمان به دنبال تغییر روابط نامتعادل قدرت بوده و این را در قالب گفتمان مبارزه در دو مقطع 1338 تا 1344 و 1344 تا 1357 به‌واسطه متون نوشتاری یا گفتاری در قالب «مبارزه سیاسی»، «مبارزه فرهنگی» و «مبارزه» پیگیری کرده است.

the political and social contexts and factors influencing the formation of the discourse of struggle in the views of ayatollah hashemi rafsanjani (1958-1979)

a new understanding of religion within the qom seminary led to the emergence of actors with distinct intellectual and practical approaches, diverging from traditional clerical paradigms. this trend gained new dimensions from the 1940s onward and, by the late 1950s and 1960s, evolved into a confrontational stance against the pahlavi regime, embodied in the struggle led by ayatollah khomeini and the younger, reformist faction of the seminary. this article seeks to establish a connection between socio-political contexts and the conceptual and ideological developments of the time, addressing the central research question: “how did political and social contexts and factors influence the formation of the discourse of struggle in ayatollah hashemi rafsanjani’s views?” the hypothesis posits that the emergence of any social phenomenon is shaped by a series of contextual factors, social conditions, and political events, and the discourse of struggle in rafsanjani’s thought was likewise the product of such historical and structural influences, which this study aims to elucidate.  the findings indicate that rafsanjani, operating within the epistemic framework of his time, sought to transform unequal power relations. this objective was articulated through the discourse of struggle in two distinct phases—1959-1965 and 1965-1979—manifested in written and spoken texts framed as political struggle, cultural struggle, and armed struggle.