واکاوی سرمایه اجتماعی در چشم‌انداز دینی: مورد مطالعۀ تحلیل مضمون مشارکت اجتماعی در منظومه اندیشه‌ای مقام معظم رهبری (مدظله العالی)

عموماً استدلال می‌شود که یکی از ملزومات اساسی برای دستیابی به اهداف انقلاب اسلامی، تقویت سرمایه اجتماعی است. در این میان، از مفاهیمی که می‌توان از آن به مثابه پایه و شالوده سرمایه اجتماعی برای رسیدن به اهداف دیگر در جامعه یاد کرد، مشارکت اجتماعی است. در این پژوهش، ضمن تبیین روش تحلیل مضمون و با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه مضامین، تعداد 223 داده‌ی متن اصلی بیانات ایشان در رابطه با موضوع مشارکت اجتماعی مورد تجزیه، تحلیل و بازآرایی دقیق قرار گرفت و در انتها 4 مضمون اصلی و فراگیر به عنوان مولفه‌های الگوی مشارکت اجتماعی در بیانات حضرت آیت الله خامنه‌ای به دست آمد. از این رو، هدف مقاله حاضر، واکاوی و کشف مضامین مرکزی و اصلی تقویت مشارکت اجتماعی از طریق الگوی تحلیل مضمون، در منظومه فکری ایشان است. نتایج تحقیق نشان می دهد: اولاً، سرمایه اجتماعی به مفهومی مسلّط در جامعه دینی تعیّن پیدا کرد که توسعه و پیشرفت را زمینه سازی می‌نماید. ثانیاً با تحلیل مضمون مشارکت اجتماعی در منظومه فکری مقام معظّم رهبری اینگونه مستفاد می‌شود که قطعاً بهترین راهبرد جهت مشارکت مردم در عرصه‌های گوناگون جامعه، استفاده از ظرفیت‌ها و توانایی‌های مردمی است. ثالثاً، حضور به هنگام و موثر مردم در صحنه‌های حساس و حیاتی کشور، موثربودن و پیگیری منافع ملی خود را نشان می‌دهد. همچنین شرکت در انتخابات به عنوان راهی برای انتخاب افراد صالح و کاردان به مثابه یک تکلیف و وظیفه عمومی قلمداد می‌گردد. در این زمینه، نهادهای نظارتی می‌توانند با مدیریتی صحیح نسبت به گسترش و دسترسی فضای مجازی، ضمن افزایش انگیزه مردم برای مشارکت بالا، استفاده حداکثری از منافع آن را تضمین نمایند.

analyzing social capital in a religious perspective: a case study of analyzing the theme of social participation in the thought system of the supreme leader

it is generally argued that one of the basic requirements for achieving the goals of the islamic revolution is to strengthen social capital. in the meantime, one of the concepts that can be mentioned as the foundation of social capital to achieve other goals in society is social participation. in this research, while explaining the theme analysis method and using the theme network analysis technique, the number of 223 data of the main text of their statements regarding the topic of social participation was carefully analyzed, analyzed and rearranged, and at the end, 4 main and comprehensive themes were identified as the components of the model of social participation were found in the statements of ayatollah khamenei. therefore, the purpose of this article is to analyze and discover the central and main themes of strengthening social participation through the theme analysis model in their intellectual system. the results of the research show: first, social capital was defined as a dominant concept in the religious society that grounds development and progress. secondly, by analyzing the theme of social participation in the intellectual system of the great position of leadership, it is used in this way that the best strategy for people’s participation in various fields of society is to use people’s capacities and abilities. thirdly, the timely and effective presence of people in sensitive and vital scenes of the country shows the effectiveness and pursuit of national interests. also, participation in elections is considered as a way to choose competent people and a public duty. in this context, regulatory institutions can guarantee the maximum use of its benefits by properly managing the expansion and accessibility of virtual space, while increasing people’s motivation for high participation