بررسی نوآوری‌های محقق نایینی در تحلیل ماهیت حقّ و آثار مترتب بر آن

«حق» و «حکم» از کلیدواژه‌های مهم و کاربردی در فقه معاملات و حوزه حقوق خصوصی است. اینکه ماهیت حق و تعریف دقیق آن چیست، در میان فقیهان مورد اختلاف است. در این بین، تحلیل‌های محقق نایینی، دارای اهمیت فراوانی است و آثار متعدد خاصّی بر آن مترتّب می‌شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به این نتیجه رسیده است که دیدگاه محقق نایینی در مورد ماهیت حق، نظریۀ «سلطنت ضعیفه» است. این دیدگاه، نگاه جدید و قابل توجّهی به مقولاتی، مانند «حق»، «ملک» و «سلطنت» به دنبال دارد. برای اثبات این نظریه، علاوه بر تحلیل‌ها و ارتکازهای عقلایی، به برخی ادلّه روایی نیز استشهاد شده است. هم‌چنین این نظریه، آثار فقهی حقوقی خاصی به دنبال دارد که در این تحقیق، به چهار نمونه از آن اشاره خواهد شد. از دیگر مباحث مهم این حوزه، تفاوت بین حق و حکم است. در نظر محقق نایینی، بین حق و حکم، هم تفاوت ثبوتی و هم اثباتی وجود دارد. از ثمره‌های این تحلیل، نگاهی خاص به عقود جایز و لازم، و پیدایش دو مفهوم «لزوم حقّی» و «لزوم حکمی» است که از نو‌آوری‌های محقق نایینی محسوب می‌شود.

investigating naini’s innovations in analyzing the nature of the truth and its consequences

right and ruling are important and practical keywords in transactional jurisprudence and the field of private law. what is the nature of right and its precise definition is disputed among jurists. in the meantime, naini’s analysis is very important and many special works are related to it. this article has come to the conclusion with the descriptive-analytical method and using library sources that naini’s view on the nature of right is the weak kingdom . this theory takes a new and significant look at categories such as right , property and kingdom . to prove this theory, in addition to rational analysis and concentration, some narrative arguments have also been mentioned. also, this theory is followed by certain legal jurisprudential works, which will be referred to four examples of these works in this research. another important topic in this field is the difference between right and ruling. in naini’s opinion, there is both an existential difference and an evidentiary difference between right and ruling. one of the results of this analysis is a special look at permissible and necessary contracts, and the emergence of the two concepts of legal necessity and judgmental necessity , which are among the initiatives of mohaghegh naini.