معیارهای ارزیابی فهم ادلّه لفظی در فقه معاملات (مطالعه موردی: تعلّق زکات بر پول‌های اعتباری)

استنباط احکام فقهی در صورتی اعتبار داشته و قابل استناد به دین است که در سازگاری با سایر نصوص و ادلّه شرعی قرار داشته باشد. در روش‌شناسی فقهی مرسوم، تنها سازگاری در لایه مدلول‌های الفاظ، به طور روشمند به عنوان ملاک ارزیابی و اعتبارسنجیِ برداشت‌های فقهی از نصوص در نظر گرفته می‌شود. نوشتار پیشِ‌رو با ناکافی دانستنِ این ملاک در قلمرو فقه معاملات، معیارِ «سازگاری» را در سه لایه‌: سازگاری در لایه مدلول‌های الفاظ، سازگاری منطقی میان اجزای سیستم گزاره‌ها و سازگاری کارکردی میان کارکردِ مجموعه اجزاء با اهداف کلان سیستم، گسترش داده است. روش تحقیق در این نوشتار، توصیفی تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. استفاده از ملاک‌های بالا می‌تواند استنباط‌های فقهی دقیق‌تری را نتیجه دهد و از ورود برداشت‌های نادرست به منظومه گزاره‌های فقهی جلوگیری کند. در پایان، در یک مطالعه موردی، این ملاک‌ها در بررسی ادله زکات به ویژه زکات بر نقدین به‌کار گرفته شده‌اند و با در نظر گرفتن ملاک سازگاری در سه لایه بالا، نشان داده شده است که زکات بر پول‌های اعتباری کنونی با هدف ایجاد تحرک بیشتر برای پول، ایجاد انگیزه برای تامین مالی بنا نهاده شده بر قرض و بازتوزیع ثروت، ضرورت دارد.

evaluation criteria for understanding verbal argues in the jurisprudence of transactions (case study: zakat due on credit money)

the inference of jurisprudential rulings is valid and can be attributed to the religion if it is compatible with other sharia texts and proofs. in the current jurisprudential methodology, only consistency in the indications of words is methodically considered as a criterion for evaluation and validation of jurisprudential interpretations of texts. considering this criterion to be insufficient in the field of transaction jurisprudence, the present article has developed the criterion of compatibility in three layers: compatibility in the layer of indications of words, logical compatibility between the components of the system of propositions and functional compatibility between the function of the set of components with the macro goals of the system. the research method in this article is analytical and descriptive method and library information. the use of the above criteria can lead to more accurate jurisprudential inferences and prevent wrong perceptions from entering the system of jurisprudential propositions. finally, in a case study, these criteria have been used in examining the proofs of zakat, especially zakat on gold and silver, and considering the consistency criteria in the above three layers, it has been shown that zakat on current credit money with the aim to create more mobility for money, to create incentives for financing based on debt and wealth redistribution.