چیستی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و نقش حوزه­های علمیه در تدوین آن

تاسیس مرکزی مستقل برای تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را باید نقطة عطفی در کلان­نگری­های منتهی به سند رسمی در کشور دانست. اهمیت این تصمیم را می­توان در این محورها بیان کرد: چاره اندیشی برای اجرایی شدن همة کلان نگری­های نظام، ارتقاء سطح پرداختن به تدوین الگو از قوة مجریه یا مجمع تشخیص مصلحت نظام به سطح رهبری نظام، تاسیس یک نهاد ویژه برای پرداختن به این موضوع و جلوگیری از کارهای پراکنده و موازی و ناهمسو، برجسته ساختن نقدهای معرفتی که در بارة توسعه به مفهوم غربی مطرح است و استفاده از واژة پیشرفت به جای توسعه، برجسته ساختن ضرورت نگاه کاربردی و واقع­گرایانه و مبتنی بر شناخت محیط از طریق افزودن قید ایرانی، برجسته ساختن انتظار خاص از حوزه­های علمیه و زمینه­سازی برای حضور رسمی حوزه به مثابة یک نهاد در سیاست­گذاری­های کلان کشور. چگونگی نقش­آفرینی حوزه­های علمیه در تدوین این الگو، در گرو رسیدن به تصویری روشن در بارة چیستی الگوست. اگر بپذیریم که از بین چهار معنای نقشة راه ، مدل ، سرمشق و نظریة سیاستی ، واژة مدل بیشترین تناسب را با مفهوم الگو در عنوان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دارد، باید پذیرفت که یکی از الزامات آن تولید پرسشها و پاسخهایی است که به مثابة مبانی الگو بر تمامی اجزاء و ابعاد آن سایه­افکن خواهد بود. این مبانی گونه­های مختلف دارد و یک گونة آن، ناظر به خاستگاههای معرفتی و دینی یعنی وجه اسلامیت الگو است. این مبانی معرفتی خود قابل تقسیم به هفت دستة زیر است: مبانی معطوف به تعریف و جایگاه دین، مبانی معطوف به مسائل معرفت­شناختی، مبانی معطوف به مسائل هستی‌شناختی، مبانی معطوف به مسائل انسان‌شناختی، مبانی معطوف به مسائل جامعه‌شناختی، مبانی معطوف به مسائل پیشرفت و سرانجام مبانی معطوف به مسائل تمدن­شناختی. هر یک از این محورها، انبوهی از زیرمحورها را در برمی­گیرد. نگاهی واقع­گرایانه به سرمایه­ها و شرایط کنونی حوزه­های علمیه، سهم این نهاد را افزون بر توسعه گفتمانی و تولید علم در این مسیر، در سه نقش محوری زیر خلاصه می­کند: تدوین مبانی معرفتی و نظارت بر اشراب و اعمال این مبانی در اجزای الگو و نیز مشورت­دهی در تدوین دیگر مبانی و لایه­های الگو. به نظر می­رسد مناسب­ترین قالب برای تحقق این سهم، تاسیس یک دبیرخانه حوزه­ای برای مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به منظور تجمیع ظرفیتهای حوزه است.