شناسایی و اجرای احکام خسارات تنبیهی در حقوق ایران با نگاهی به رویۀ قضایی ایتالیا و فرانسه

خسارات تنبیهی، خساراتی هستند که برای تنبیه عامل  زیان‌ و بازداشتن  او از ارتکاب دوبارۀ رفتار زیانبار مورد حکم قرار می گیرند. هرچند این‌گونه خسارات در برخی از نظام‌های حقوقی به‌طور گسترده‌ای پذیرفته شده است، ولی تعداد دیگری از کشورها رویکرد چندان مطلوبی نسبت به آن ندارند. در این صورت، اگر در دعوای بین‌المللی، دادگاه حکم به پرداخت خسارت تنبیهی بدهد، امکان اجرای آن در دیگر کشورها چالش‌برانگیز خواهد بود. بر این اساس، این پژوهش قصد دارد تا با بررسی  نظام حقوقی ایران و رویۀ قضایی ایتالیا و فرانسه، به این پرسش پاسخ دهد که آیا احکام خسارت تنبیهی خارجی در این کشورها قابل اجرا خواهند بود؟ در این مقاله نشان داده می‌شود در حقوق ایران، هرچند مطابق با اصل جبران کامل خسارات، نظام مسئولیت مدنی دارای کارکرد اولیۀ جبرانی است، اما با وجود نهادهایی که کارکرد تنبیهی و بازدارندگی دارند، باید پذیرفت که اجرای خسارات تنبیهی مغایر با نظم عمومی ایران نیست. همچنین در ابتدا، رویۀ قضایی ایتالیا و فرانسه رویکرد منفی نسبت به شناسایی و اجرای خسارات تنبیهی داشتند، زیرا پرداخت خسارت تنبیهی را موجب دارایی نامشروع برای زیان‌دیده و دخالت اشخاص خصوصی در وظایف و اختیارات نهادهای عمومی می‌دانستند که کارکرد صرفاً جبرانی نظام مسئولیت مدنی را نقض می‌کند. لیکن به مرور، این نگرش تغییر کرد و دادگاه‌های این کشورها اجرای خسارت تنبیهی را پذیرا شده اند.

recognition and enforcement of punitive damages in iranian law with a look at italian and french law

punitive damages are awarded to punish wrongdoers and discourage them from repeating harmful conduct. while such damages are widely accepted in some legal systems, several other countries do not have a favorable approach to it. in such situations, if the court orders punitive damages in an international case, enforcing it in other countries will be difficult. therefore, this research aims to answer whether foreign punitive damages will apply in these countries by examining iran’s laws and italian and french jurisprudence. this article shows that in iranian law, according to the principle of full compensation, the civil liability system has a primary compensatory function, but with the existence of institutions that also follow the function of punishment and deterrence, it must be accepted that the enforcement of punitive damages is not against the concept of iranian public policy. initially, italian and french courts had a negative approach towards the enforcement of punitive damages because they believed that the punitive damages awards cause unjust enrichment for the victim and the interference of private individuals in the duties and rights of public authorities, which violates the compensatory function of the civil liability system. however, this attitude changed over time, and the courts of these countries accepted the enforcement of punitive damages.