حذف زیان تبعی در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک (م.ع.م) نفتی با تاکید بر نظام حقوقی انگلستان

یکی از روش‌های مدیریت ریسک در موافقت‌نامه‌های عملیات مشترک نفتی استفاده از شروط عدم مسئولیت متقابل است. در یکی از اقسام پرکاربرد این شروط، طرفین اقدام به حذف مسئولیت نسبت به زیان تبعی می‌کنند. با وجود این‌ در انگلستان، دادگاه‌ها سعی در تفسیر محدود شروط حذف مسئولیت نسبت به زیان تبعی و عدم‌النفع و در نتیجه جبران‌پذیری زیان‌های وارده تا حد ممکن با وجود توافق طرفین بر حذف برخی از آنها دارند. در عین حال، در انگلستان و آمریکا، عدم‌النفع می‌تواند زیان مستقیم (غیرتبعی) تلقی شود. بنابراین، در این کشورها، حذف مسئولیت در زمینۀ زیان تبعی لزوماً به معنای حذف مسئولیت نسبت به عدم‌النفع نیست. در نظام حقوقی ایران،بلاواسطه بودن از شروط جبران‌پذیری خسارت است، اما نمی‌توان خسارت باواسطه در ایران را معادل خسارت تبعی یا غیرمستقیم در انگلستان دانست. از همین رو فایده‌مندی درج شرط حذف مسئولیت نسبت به زیان تبعی در قراردادی که تحت حاکمیت قوانین و مقررات ایران است و طرفین زیان تبعی را در قرارداد به شکلی متمایز و روشن تعریف نکرده باشند، محل سوال است. علاوه‌براین با وجود تردیدهایی در خصوص جبران‌پذیر بودن عدم‌النفع، بیشتر حقوقدانان ایرانی عدم‌النفع را قابل مطالبه و جبران می‌دانند و از همین رو باید آن را خسارتی بلاواسطه محسوب کرد.