بررسی تناسبات زیباشناسی در نسخ دوره جلایری با استناد بر دیدگاه حکمت اسلامیِ اخوان الصفا

اخوان الصفا گروهی از فلاسفه حکمت اسلامی در قرن 4 ه‍ . ق بودند که کتب فلاسفه یونان از جمله افلاطون و ارسطو را مورد خوانش دقیق قرار داده و در گردهمایی فلسفی خود درباره آن به بحث میپرداختند. تناسبات طلایی ارسطو و ترکیببندی متعادل افلاطون از جمله مباحث مورد توجه این گروه بود که با مولفه تعادل و تقارن اسلامی همسو بود. ایجاد تعادل و تقارن از سدههای پیشین مورد توجه نگارگران بوده و مورد استفاده کاتبان قرار میگرفت. اخوان الصفا این تناسبات زیباشناسانه را در راستای افضلیت اسلامی میدانند و نتیجه میگیرند چون صنع خداوند زیباست پس صنع هنرمندی که به او اقتضا میکند نیز زیباست پس آثار زیبا میآفریند. هدف این نوشتار، بررسی الگوی زیباشناسانه در نسخ خطی مصور و قرآنی مکتب جلایریان و تطبیق آن با آرا و اندیشههای «اخوان الصفا» میباشد تا به این سوالات پاسخ داده شود که تناسبات زیباشناسانه در نسخ مصور مکتب جلایری چگونه است؟ و بر مبنای اندیشههای اخوان الصفا چگونه تعریف میشود؟ روش این تحقیق تحلیلی_توصیفی است که با رویکرد ساختارگرایانه به بررسی آثار میپردازد و شیوه گردآوری دادهها به شیوه گردآوری کتابخانهای صورت گرفته است. براساس نتایج حاصل از بررسی دادههای این پژوهش میتوان اینگونه استنباط کرد که در نگارگری دوره جلایری ترکیببندی متقارن و تعادل در نسبت میان عناصر تصویرِ نگارههای اجرا شده وجود دارد، اما گاهاً در ایجاد تناسب میان کادر متن و تصویر دریک صفحهِ مصور، از شگرد عدم تعادل نیز بهره بردند تا تصویری پویا و تاثیرگذار خلق کنند.