تحلیل بصری و عرفانی خوشنویسی آیات مقدس در معماری اسلامی و نقش آن در مراتب توحید و تقرب به حق، با رویکردی به کتیبه نگاری مسجدالنبی قزوین

در این مقاله به مطالعه و بررسی تحلیلی-توصیفی نقش بصری و عرفانی خوشنویسی و کتیبه نگاری معماری اسلامی بر توحید و مراتب تقرب به حق پرداخته شده است. مسجدالنبی شهر قزوین؛ دیار مینودری به عنوان مطالعه موردی در این تحقیق در نظر گرفته شده است. اجسام و اشیاء ساخته شده توسط هنرمندان مسلمان چه برای مقاصد مذهبی و چه به جهت امور عادی، بی حد و اندازه با نقش و نگار است بطوریکه انسان گاهی تصور می کند روح اسرار آمیزی در ورای این آثار نهفته است. معماری فاخر و اصیل نیز که در هنر اسلامی دارای شریف ترین مقام و جایگاه است جلوه گاه همین روح اسرار آمیز می باشد. سعی و اهتمام و هدف غایی معماران در دوره اسلامی بر این بوده است که تمامی اجزای یک بنا را به صورت مظاهری از آیات حق تعالی پدید آورند. این امر در دوره اسلامی و در ایران به حد اعلای خویش می رسد بطوریکه در نقشه ی بناها، نحوه آجرچینی و نقوشی که به صورت کاشی کاری، گچ بری و آیینه کاری کار شده است، مراتب توحید و تقرب به حق به نمایش گذاشته شده و بنای ایجاد شده همچون مجموعه ای متحد و ظرفی مطابق با تفکر تنزیهی دینی متجلی می گردد. هنر خوشنویسی و کتیبه نگاری در معماری اسلامی نیز تجلی گاهی است که رسالتش بیان مادی و زمینی تعالیم و مفاهیم آسمانی برگرفته از کلام وحی بوده و کمال روحانی را در کنار زیبایی ظاهری به نمایش می‌گذارد. همچنین هنر خوشنویسی و کتیبه نگاری جلوه گر ویژگی هایی است که نشات گرفته از نوعی معرفت دینی و روحانی در راستای نیل و قرب به خالق هستی می باشد. از این رو، بخشی از تاثیرگذاری و جاودانه بودن آثار معماری اسلامی شامل مساجد و حرم های امامان معصوم (ع) و اولیای الهی را می توان در مزین شدن این اماکن به خوشنویسی و کتیبه نگاری آیات قرآنی و احادیث جستجو کرد.