بررسی و تصحیح رساله 'الکلمات الربوبیة' سید موسی بن فضل الله حسینی کلانتری

بررسی و تصحیح آثار خطی می تواند کمک های شایانی را در عرصه بسط و گسترش علوم ایفا نماید. در این میان مطالعه و پرداختن به نسخه های خطی اصطلاح شناسی که در زمره کتب مرجع محسوب می‌شوند بسیار حائز اهمیت می باشد. برخی از این آثار در قالب الکلمات آمده است که طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند که از این جمله به رساله الکلمات المکنونه و الکلمات المخزونه فیض کاشانی و رساله الکلمات الذوقیه سهروردی اشاره نمود. یکی از این آثار «رساله الکلمات الربوبیه» است که در این تحقیق به تصحیح آن پرداخته شده است. این اثر نوشته موسی بن فضل الله کلانتری همدانی (1237- 1304ه) از شاگردان حکیم حاج ملا هادی سبزواری (1218- 1289ه ‌) است که صاحب مکتب فلسفی سبزوار است. برای این مکتب می‌توان دو رکن برشمرد؛ رکن اول آن آثار حکیم سبزواری و رکن دوم شاگردانی بوده است که در حلقه درس حکیم سبزواری حاضر شده و از محضر استاد بهره‌ها برده‌اند. در خصوص آثار حکیم سبزواری کارهای زیادی صورت پذیرفته است اما در خصوص شاگردان ایشان تحقیقات کمتری صورت پذیرفته است. موسی بن فضل الله کلانتری همدانی در زمره ی شاگردانی است که در راستای بهره مندی از تعالیم فلسفه ی اسلامی راه استاد را پیموده و توانسته نزدیک به 20 اثر را در حیطه های مختلف به رشته ی تحریر در آورد. از آن‌جایی که از رساله مورد تحقیق، تنها یک نسخه در کتابخانه آیه الله مرعشی قم موجود بود، تصحیح این اثر به روش قیاسی صورت پذیرفته و سعی شده است با دقت‌های زبانی و فلسفی- عرفانی متن تصحیح گردد. اصطلاحات فلسفی و عرفانی موجود در رساله که با عنوان کلمه از آن ها یاد شده بالغ بر 67 اصطلاح است و این تحقیق به بیان 8 اصطلاح پرداخته است. به نظر می رسد جناب همدانی در زمینه سبک نگارش تاثیرات زیادی را از کتاب الکلمات المکنونه جناب فیض کاشانی داشته‌اند که در این تحقیق به این مهم پرداخته شده است.

review and correction of the treatise on al-kalamāt al-rubūbiyat by: seyed mūsā b. fażl-allāh huseinī kalāntarī hamadānī

examining and correcting manuscripts can be of great help in the development of science.in the meantime, studying and dealing with terminological manuscripts, are very important among reference books. some of these works are in the form of kalam?t (words) that cover a wide range among these. one of these works is resalat al-kalm?t al-rub?biyyah which has been corrected in this research. this work was written by m?sa ibn fazlullah kal?ntar? hamed?n? (1822-1887 ad), one of the students of hak?m haj mulla h?di sabzev?r? (1804-1873 ad), who is the owner of the sabzevar philosophical school.this philosophical school has two pillars, the first pillar of which is the works of hak?m sabzev?r? and the second pillar is the students who attended sabzev?r? s course and benefited from the presence of the professor. much work has been done on the works of hak?m sabzev?r?, but less research has been done on his students. among his students, whose names are 115 in books and manuscripts, is m?sa ibn fazlullah kal?ntar? hamed?n?. he was able to write about 20 works in various fields one of these works is resalat al-kalm?t al-rub?biyyah . since only one copy of this work was available in the library of ayatoll?h marash? in qom, this work has been corrected by deductive method and an attempt has been made to correct the text with linguistic and philosophical-mystical accuracy. the philosophical and mystical terms in the dissertation, which is referred to as the word , are 67 terms, and this study has examined 8 of them. it seems that hamed?n? had a lot of influences in the field of writing style from feiz al-kash?n? s book al-kalam?t al-maknoonah, which is discussed in this research.