ملاحظاتی انتقادی دربارۀ تصحیح نسخة خطی زبدة التواریخ اثر ملاکمال منجم یزدی

در عصر صفویه ( 907 1148 ه.ق) الگوها و سنت‌های تاریخنگاری ایرانی، دچار استمرار و دگرگونی شد. در بین انواع متون تاریخ نگاری برجای مانده از این دوره، تواریخ عمومی یکی از جنبه‌های پررونق سنت تاریخنگاری صفوی به شمار می‌روند که نمونه‌ای از آن زبده‌التواریخ است که توسط یکی از اعضای خاندان منجم یزدی، یعنی ملاکمال منجم تالیف شده است. این اثر که حوادث را از ابتدای عالم تا سال 1089 ه.ق در برمی‌گیرد، چند مرتبه به مرحلة تصحیح رسیده است. هدف مقاله پیش‌رو، بررسی یکی از متون تصحیح شده این اثر است که توسط غلامرضا مهدوی روانجی تصحیح و توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است. از آنجایی که مبنای اصلی مصحح در تصحیح این اثر، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ( شماره 9544) بوده است، مقاله پیش‌رو می‌کوشد تا مقابله‌ و مقایسه‌ای بین نسخه خطی کتابخانه مجلس با متن تصحیح شده آن توسط مهدوی راونجی انجام دهد و ملاحظاتی انتقادی درباره تصحیح نسخه خطی آن ارائه نماید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که آشفتگی‌های پراکنده‌ای در متن تصحیح شده توسط مصحح محترم مشاهده می‌شود که می‌توان آن را در سه قالب: برداشت‌های نادرست مصحح از متن، وجود جاافتادگی در کلمات و جابه‌جایی حروف آن و همچنین اشکالات موجود در سال شماری‌ها، دسته‌بندی کرد. از طرفی دیگر، به همان اندازه که فرایند تصحیح نسخه‌های خطی در پژوهش‌های تاریخی و ادبی از اهمیت برخوردار است، ضرورتِ اتخاذِ رویکردی انتقادی در قابل تصحیح این نسخه‌ها، نیز وجود دارد.