آسیب شناسی کم‌توجهی به دستنویس‌های مصوّر شاهنامه در شاهنامه‌پژوهی (مطالعه موردی: نسخۀ بایسنقری)

اهمیت نسخه‌های مصور برای پژوهشگران هنرهای تجسمی موجب شده این تحقیقات بیشتر رنگ هنری داشته باشند و پژوهشگران زبان و ادب فارسی کم‌تر به موضوعاتی از این دست توجه کنند. تنها تعداد انگشت‌شماری از پژوهش‌های ادبی را می‌توان یافت که به نسخه‌های مصور و نگاره‌های آن پرداخته باشند. حال آن‌که این نگاره‌ها جایگاه مهمی در نمایش تلقی مردم دوره‌های نگارش هر نسخه داشته‌است و از این گذرگاه می‌توان تاثیر منابع جانبی همچون نگاه عامۀ مردم و شرایط فرهنگی- اجتماعی را در آن‌ها بررسی کرد. در میان آثار ادبی از شاهنامه به دلیل جایگاه ویژه اجتماعی ، نسخه‌های مصور بیشتری برجای مانده و به سبب استقبال فراوان مردم از آن بیشتر تحت تاثیر عوامل جانبی بوده است. شهرت و رواج شاهنامه مایۀ آشنایی خواص جامعه با دیدگاه‌های عامیانه دربارۀ حماسۀ ملی شده است. یکی از نمونه‌های شاخص، نگارگران دستنویس‌ بایسنقری هستند که از عوامل جانبی همچون روایات مردمی تاثیر پذیرفته‌اند. بررسی این موارد با اتکا بر تصاویر نسخه‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار شاهنامه‌پژوهی به ویژه در حوزۀ تحقیقات مرتبط با نگاه جامعه به این اثر قرار دهد. در این مقاله با توجه به ظرایف نگاره‌های نسخه بایسنقری، مشهورترین نسخه مصور شاهنامه در مکتب هرات، به وجوه مثبت توجه ادب‌پژوهان به جزئیات این اثر ادبی - هنری پرداخته‌ و آسیب‌های کم‌توجهی به نگاره‌ها در شاهنامه پژوهی را بیان کرده‌ایم.

pathology of insufficient attention to shahnameh illustrated manuscripts in shahnameh studies (case study: baysonghori version)

the importance of illustrated editions for researchers of visual arts has caused these researches to be more artistic and researchers of persian language and literature pay less attention to such issues. only a few of literary studies can be found that deal with illustrated versions and illustrations. however, these pictures have an important place in the representation of the people s opinion during the writing period of each version, and from this passage, the influence of external sources such as the public view of the people and cultural-social conditions can be examined in them. among the literary works of the shahnameh, due to its special social status, more illustrated versions have survived, and due to its great acceptance by the people, it has been more influenced by external factors. the fame and popularity of the shahnameh became a source of familiarity of the society with popular views about the national epic. among the examples of these people are baysonghori manuscript painters who were influenced by external factors such as folk traditions. examining these cases by relying on the images of the copies can provide valuable information to shahnameh studies, especially in the field of research related to the society s view of this work. in this article, considering the subtleties of the illustrations of the baisonghori version, the most famous illustrated version of the shahnameh in the herat school, we have discussed the positive aspects of literary scholars attention to the details of this literary-artistic work, and we have expressed the harms of the lack of attention to the illustrations in shahnameh researches.