بررسی نقد و زمینه‌های تاریخی منظومۀ موش و گربۀ عبید زاکانی

نقد تاریخی آثار ادبی به معنی تحلیل آثار با توجه به جریانات و حوادث تاریخی است. ناقد در این نوع نقد به تحقیق در باب زمینه‌های تاریخی پیدایش اثر، شرایط و ویژگی‌های عصر ظهور اثر، زندگی و آثار مولف و روابط او با هم‌عصرانش می‌پردازد و در پی آن است با بررسی بیرونی اثر به معنا و مفهوم درونی آن دست یابد و از انگیزه‎ها و رازهای آن، پرده بردارد. در این نقد ناقد باید به همۀ جوانب اشراف کامل داشته باشد تا بتواند هرگونه ایهام، تلمیح، کنایه و اشاره‌ای را رمزگشایی کند. از آنجا که عبید زاکانی تقریباً در همۀ آثارش و به‌ویژه منظومۀ موش‌وگربه به انتقاد از اوضاع سیاسی-اجتماعی پرداخته و اشاره‌های تاریخی فراوان در آن به چشم می‌خورد نگارنده بر آن شد این منظومه را از دیدگاه نقد تاریخی مورد بررسی قرار دهد تا با جریانات و اوضاع عصر عبید بیشتر آشنا شود و این موضوع روشن گردد که آیا شاعر این منظومه را بر پایۀ جریانات تاریخی پدید آورده؛ این جریانات و زمینه‌های تاریخی چه مواردی هستند؟ بنابراین هدف مقالۀ حاضر آن است که نشان دهد منظومۀ موش‌وگربه در بستری تاریخی شکل گرفته و این جریانات و اشارات تاریخی را روشن سازد تا بدین ترتیب حقیقت‌نمایی آن را بالا برده و تاثیر این منظومه را بیشتر نشان دهد.