هورامان / اورامان: وجه تسمیه، ریشه شناسی و پیشینه تاریخی

هورامان یا اورامانات نام جایی که بر منطقه ای وسیع کوهستانی، کهن و باستانی در غرب ایران اطلاق می شود این منطقه در ابعاد مختلف از نظر دیرینگی تاریخی و پیشینه در غبار افسانه ها، اسطور ه ها فرو رفته است . یکی از این وجوه و ابعاد وجه تسمیه دوگانگی نام هورامان / اورامان است. ریخت بومی و دیرین این نامجا امروزه در زبان و فرهنگ بومی و در میان مردم کرد منطقه عمدتا به دو صورت هورامان / اورامان متداول است و در عین حال شکل جمع و رسمی در نظام تقسیمات کشوری آن بصورت اورامانات نیز بکار می رود. از این‌رو در باب ریخت و استعمال این واژه گان و وجه تسمیه و معانی آن توافق و وحدت نظر قابل قبولی وجود ندارد و لذا از این منظر محل تامل و بررسی لازم است. در باب وجه تسمیه این نامجا اظهار نظرات مختلفی صورت گرفته، هرچند وجه تسمیه عامیانه و مبتنی بر ظاهر این واژه گان در برخی منابع، متون و تحقیقات جدید مطرح شده لیکن تا کنون بررسی دقیق و عالمانه ای که مبتنی بر داده های دقیق علمی و زبان‌شناسی یا بر اساس شواهد و تحولات تاریخی و زبانشناسانه باشد در این مورد صورت نگرفته است.در این جستار نظر به اهمیت مساله در صددیم با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و بهره از رویکردهای میان رشته ای حاصل از تلاقی تاریخ، ادبیات و زبان‌شناسی به ابهام زدایی از اختلاف نظرات رایج به تبیین دقیق وجه تسمیه، ریشه شناسی، ترکیب و پیشینه و معنای این واژه و چگونگی رواج و استعمال آن بپردازیم.در این مقاله به منظور پاسخ به ابهامات موجود، ضمن بهره گیری از روش‌های مذکور به بررسی اختلاف نظرات و دیدگاه‌های رایج بر مبنای کاربرد و چگونگی سیر تطور اشکال و نحوه استعمال این نامجا پرداخته شده است و با واکاوی ریشه تاریخی و زبان‌شناسانه واژه گان مذکور و تلاش می شود ماهیت زبانی، تحولات و تطورات تاریخی واژه گان و وجه تسمیه این نامجا مورد بحث و بررسی دقیق قرار گرفته و توجیه و تبیین مطلوبی در این مورد صورت بگیرد . برمبنای تتبعات در این جستار ، دیدگاه‌ها و نظرات موجود محل نقد و بررسی واقع شده است و نشان داده شده که واژه هورامان / اورامان واژه ای مرکب و سه بخشی با ریشه های اوستایی و پارتی است. اجزاء سه بخشی و نحوه شکل گیری این واژه مرکب در اینجا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بعلاوه از نظر تقسیم بندی زبانی و وجه تسمیه نشان داده شده که هورامان دارای ریشه ای بسیار کهن در زبان‌های کهن و باستانی ایران است و در تقسیمات زبانهای ایرانی دارای خاستگاه و ریشه اوستایی و پهلوی شمالی است و وجه تسمیه آن هم به معنای قرارگاه و منزلگاه خورشید است و شکل دیرینه تر و اصلی آن هورامان است و اورامان صورت جدیدتر همان واژه است مباحث مذکور به صورت مستند به شکلی تفصیلی و تحلیلی در متن این جستار آمده است.