تاریخچه پژوهش های باستان شناسی هورامان

گستره کوهستانی هورامان در غرب زاگرس از مناطق تقریباً ناشناخته ایران از منظر پژوهش­های باستان­شناسی است. هر چند کشف چرم نوشته هورامان (بنچاق هورامان) در حدود یک قرن پیش خبر از اهمیت تاریخی و غنای فرهنگی منطقه داشت، اما این رخداد مهم هرگز زمینه­ساز فعالیت­های باستان­شناسی در این محدوده کوهستانی نشد. دهه­های 30 و 40 خورشیدی همزمان با فعالیت­های باستان­شناسی هدفمند در مناطق همجوار هورامان، می­توانست سرآغازی بر فعالیت­های باستان­شناسی این منطقه نیز باشد؛ چرا که در این دهه معدود فعالیت­هایی که به لطف بازدید پژوهشگران مناطق همجوار و در راستای آگاهی و شناخت بیشتر مناطق فرهنگی پیرامون حوزه مطالعاتی­شان به انجام رسید، رهگشا و نویدبخش پژوهش­های دامنه­داری بود که می­توانست، آینده­ای روشن را برای باستان­شناسی منطقه به ارمغان آورد. اما این پژوهش­ها در همان گام نخستین به واسطه وقوع انقلاب اسلامی و سپس جنگ تحمیلی چنان خاموش گردید که تا دهة 70 خورشیدی هرگز نامی از آن به میان نیامد و معدود بازدیدهای انجام شدة پیشین نیز به فراموشی سپرده شد. دهة 70 خورشیدی را می­توان سرآغاز پژوهش­های باستان­شناسی در هورامان دانست. چرا که در این دهه به تدریج و بنا به ضرورت مطالعاتی در قالب بررسی باستان­شناسی و تهیه پرونده­های ثبتی توسط کارشناسان میراث فرهنگی و عموماً به صورت گزینشی (شناسایی آثار شاخص) و غیر هدفمند به انجام رسید. شیوه پژوهشی که حدود دو دهه (طی دهة 70 و 80) بر باستان­شناسی منطقه هورامان حکم فرما بود. دو رخداد مهم در دهة 90 خورشیدی یعنی پژوهش­های نجات­بخشی سد داریان و آغاز پژوهش­های پایگاه منظر فرهنگی هورامان تحولاتی بنیادی را در زمینه باستان­شناسی منطقه و معرفی غنای تاریخی آن فراهم آورد. چندین فصل کاوش، بررسی­های متعدد و دیگر فعالیت­های پژوهشی هدفمند صورت گرفته در خلال این دهه توانست سیمای تاریک باستان­شناسی منطقه را تا حدودی به سوی روشنایی سوق دهد. نوشتار پیش­رو سعی در معرفی پیشینه پژوهش­های باستان­شناسی منطقه هورامان و نتایج و دستاوردهای آن از آغاز تا پایان سال 1400 را دارد.