کاربرد اصطلاحات حقوقی و قضایی خاص در ادب کهن پارسی

ادبیات به عنوان یکی ار مهم ترین عناصر تشکیل دهنده فرهنگ جامعه بسان آیینه ای، هرچند نه تمام-نما، می تواند در خدمت انعکاس زوایای تاریک تاریخ یک جامعه باشد، آنجا که تاریخ از صراحت گویی باز می ماند، ادبیات به مثابه یک ساروج اجتماعی در پرده مصونیت رمز و ایهام، نقش بازگویی، نهفته ها و نگفته های تاریخ جوامع را عهده دار می شود. از سوی دیگر، نظام قضایی و حقوفی نیز یکی از نهادهای همان ساروج اجتماعی است که از آغاز ایجاد تمدن بشر در جوامع انسانی باعث قوام و تعادل زندگی اجتماعی گشته است. در ادبیات منظوم و منثور پارسی اصطلاحات حقوقی و قضایی چون کاغذین جامه، عَلَم داد، زنجیر عدالت، محتسب، مُزکّی، مُعدّل و ... بارها به کار رفته است. از آنجا که بسیاری از این واژه ها، اصطلاحات قضایی و حقوقی خاصی است که شاید در دیگر زبان ها و بالطبع در جوامع دیگر، کاربرد و در نتیجه معادل نداشته باشد، توضیح و پیشینه کاربرد و موضوعات آن ها ضروری می نماید. این جستار به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای به معرفی و تعریف این واژگان خاص حقوقی و قضایی در متون کهن ادبی می پردازد تا از رهگذر این پژوهش، کاربرد و اهمیت قضا، حقوق، نقش دادگری و عدالت خواهی در نزد گذشتگان این مرز و بوم کهن از طریق سنت موروث ادبی، نمایان شود.