مراتب امر به معروف و نهی از منکر در جامعه از نگاه تطبیقی آیت الله مصباح یزدی و فقهای معاصر

دین اسلام بر مکلفان تکالیفی را واجب کرده است. برخی فریضه ها در هر شرایطی بر مکلف، واجب است مانند نماز که در هر شرایطی همه اجزای آن باید انجام گیرد و برخی مانند امر به معروف و نهی از منکر بسته به شرایط و آمادگی مخاطب و میزان تاثیرپذیری آنان، دارای درجه و مرتبه است. یعنی فریضه در شرایط و موقعیت های گوناگون، شدت و ضعف می یابد. اما در عین حال، فرد مسلمان، متعهد بر انجام آن و در صورت بی تفاوتی یا ترک آن، گناهکار است. فقها درباره امر به معروف و نهی از منکر، به مراتب سه گانه قلبی و زبانی وعملی پرداخته اند. از آنجا که امر به معروف و نهی از منکر بزرگترین فریضه است و بسیاری از معضلات اجتماعی به دلیل فقدان و عدم اجرایی شدن آن به نحو صحیح بوده است، لذا بررسی مراتب و درجات امر به معروف و نهی از منکر در رفع و دفع این معضلات از منظر علامه مصباح یزدی که در زمینه معارف دینی صاحب اندیشه بوده است در تطبیق با دیدگاه فقهاء معاصر ضروری است. به همین جهت، مقاله حاضر در بررسی دیدگاه علامه مصباح درباره مراتب امر به معروف و نهی از منکر در مقایسه با دیدگاه فقهاء با جمع آوری کتابخانه ای اطلاعات به روش توصیفی بدین نتجه دست یافت فقها معاصر در بیان مراتب امر به معروف و نهی از منکر به مرتبه قلبی، گفتاری و رفتاری اشاره کردند و علامه مصباح یزدی علاوه بر این مراتب به دو مرتبه دیگر هم اشاره فرمود مرتبه اول: امر و نهی قلبی یعنی اظهار رضایت یا کراهت قلبی است . مرحله دوم مکلف باید رضایت قلبی خود را نسبت به معروف و تنفر و انزجار درونی خود را نسبت به منکر آشکار سازد. مرتبه سوم،امر و نهی لسانی است. مانند ارشاد کردن، تذکر دادن، موعظه کردن، پند و اندرز دادن، مصالح و مفاسد و سود و زیانها را بر شمردن، بحث و مناظره کردن، مرتبه چهارم، امر به معروف و نهی از منکر، امر و نهی با دست(کنایه از اِعمال قدرت و به‌کار بردن جبر و زور) است. مانند حایل شدن و جلوی فرد را گرفتن، حربه از دست‌گرفتن، وسایل گناه را از دسترس او خارج ساختن، عقب‌راندن، مجروح و زخمی‌کردن البته در زمان حاکمیت و اقتدار حکومت اسلامی می‌توان مراتب بعد از مرحله‌ی امر و نهی زبانی را به نیروهای امنیتی داخل (پلیس) و قوه‌ی قضاییه واگذار کرد که مرحله پنجم، مرحله جهاد است.