تحلیل تطبیقی بلاغی مدائح نبوی در قصائد خاقانی و قصیدۀ «برده» بوصیری با تاکید بر 'استعاره'

مدح پیامبر اکرم (ص) از زمان صدر اسلام تا کنون از جملۀ موضوعاتی است که در شعر شاعران عرب، فارس و سایر زبان هاست که مقایسه تطبیقی آن یکی از جلوه های محسوس پیوند فرهنگ ها و زبان های مختلف است؛ آغاز این مدحیات با سرایش قصائدی از سوی کعب بن زهیر، کعب بن مالک، عبدالله رواحه، حسان ثابت و سایر شعرای دورۀ اسلامی است؛ هرچند که در دوره های اموی و عباسی رکودی در این امر بوجود آمد(1) امّا بعد ها مدح نبوی رواج پیدا کرده و با قصائد شاعرانی از جمله بوصیری به مرحلۀ رشد می رسد. این مقاله در نظر دارد پنج قصیدۀ خاقانی(متوفی595 ق) که موضوع همۀ آنها مدح نبوی است با قصیدۀ «بردۀ» محمد بن سعید بوصیری(متوفی698 ق) از منظر بلاغت بصورت تطبیقی مورد تحلیل قرار دهد؛ در این مقاله ابتدا آرائه های ادبی (بیان و بدیع) بر اساس بسامد کاربرد احصا نموده، سپس (استعاره) مورد تحلیل قرار گرفته است؛ نتایج تحقیق بیانگر آن است که در مدائح نبوی هر دو شاعر استعاره مکنیه تنوع و تکثر بیشتری نسبت به سایر استعارات دارد و هردوی آنها در استخدام این آرایه ادبی ابتکارات جالبی داشته اند.