بررسی تطبیقی سیمای معشوق در ادب عربی و فارسی با محوریت متنبی و حافظ

شعر عاشقانه بر سه محور اساسی عشق، عاشق و معشوق استوار است و در این میان «معشوق» محوری‌ترین شخصیّت شعر عاشقانه می‌باشد، به ‌طوری‌ که حضور پررنگ او را در هر دوره‌ای از شعر عربی و فارسی را می‌توان مشاهده کرد. معشوق یکی از موضوعاتی است که در شعر فارسی و عربی بسیار مورد توجه بوده است. در طی قرون متمادی در هر دوره ای از شعر فارسی و عربی نیز نگرشی خاص نسبت به آن وجود داشته؛ اما آنچه باید عنوان گردد آنکه همین معشوق از جهت فنی هیچگاه مورد بررسی قرار نگرفته یعنی نه قدما در مورد ویژگی ها و مقام آن یا موقعیت اجتماعی او چه در اجتماع، چه در شعر کلامی گفته اند و نه معاصرین کتابی مستقل در این باره به نگارش درآورده یا مورد بحثی ژرفکاوانه قرار داده اند. متنبی و حافظ شیرازی یکی از شاعران محبوب عربی و فارسی هستند که تاثیر آنان در تکامل و ترقی شعر عربی و فارسی در دورة خود و حتی دوره های بعد نیز بر کسی پوشیده نیست. آنان از جایگاه ویژه ای در ادب عربی و فارسی برخوردارند و از شاعران پرآوزاه ی عربی و فارسی هستند. متنبی و حافظ از شاعران برجسته ی ادبیات عرب و فارسی هستند که در اشعار خود به توصیف عشق و معشوق پرداخته اند و در بیان آن از تکنیک های بیانی شاعرانه یعنی تشبیه؛ استعاره و اعراق و ... استفاده کرده اند. و به ذکر خصوصیاتی چون وصف زلف معشوق، وصف لب، دهان و دندان، قد معشوق، وصف بناگوش، وصف نگاه، چشم و... پرداخته اند. دراین مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی و بر مبنای مطالعات بین رشته ای صورت گرفته است به بیان برخی از توصیفات سیمای معشوق در شعر آنان می-پردازیم. از جمله اهداف این جستار تبیین میزان تصاویر معشوق زمینی و چگونگی کاربرد آن در اشعار حافظ و متنبی است.