بررسی چگونگی کاربرد وجه فعل امری در غزلیات مولوی

در این پژوهش کوشش شده تا از میان انواع وجه فعل‌هایی که در غزلیات مولوی بکار رفته است، وجه فعل امری از نظر نحوه ی کاربرد فعل از بعد معنایی و همچنین میزان تاثیرگذاری این وجه فعل، در سخن واکاوی شود. روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانه ای، آماری و توصیفی–تحلیلی است. دامنه ی پژوهش، پنجاه غزل از مولوی است که به ترتیب الفبایی، مطالعه و فیش برداری شده است. سپس، با گرفتن بسامد آماری به روشی علمی و دقیق، انواع وجه فعل و بطور خاص، وجه فعل امری، بررسی، توصیف و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که از مجموع 307 جمله ای که در ابیات پنجاه غزل مولوی وجود داشت، 287 مورد (48/93 درصد) وجه فعل امری مثبت و 20 مورد (52/6 درصد) وجه فعل امری منفی (نهی) بکار رفته بود. همچنین در بررسی معانی ثانویه ی جمله ها و افعال خبری، توجه مولانا به مفاخره، آسودگی و اظهار انبساط و شعف، استهزا، و ملامت، هشدار، اندوه و تاسف و در نهایت روشنگری و ارشاد بیش از سایر معانی بوده است، که می تواند نشانی از والا منشی و انبساط و انقباض احوال درونی و همچنین استغراق در مقام رضا باشد. اینگونه تصاویر متناقض درونی که به دلیل عرفان و غرق شدگی در وحدت وجود است، در سرتاسر غزلیات مولانا، همچون مثنوی کبیر، رخ می نماید.