کتاب‌درمانی در کودکان: مطالعه مروری

بسیاری از صاحب نظران توجه به دوران کودکی را هموار ساختن راه برای زندگی سالم در بزرگسالی می دانند. کودکان در مراحل مختلف زندگی، از ویژگی های رشد شناختی متفاوتی برخوردارند که در رفتار آنان قابل تشخیص است. اگر مراحل رشد به خوبی طی نشود، مشکلاتی به وجود می آورد که می تواند در رفتارهای ناهنجار کودک مشاهده شود. شناسایی داستان به عنوان ابزاری تربیتی، سابقه ای طولانی دارد. ولی استفاده از آن برای رفع مشکلات روانشناختی در سال های اخیر در ایران مورد توجه قرار گرفته است. کتاب درمانی یک اصطلاح درمانی است که در ارتباط متقابل میان فرد با محتویات یک یا چند کتاب، شعر و دیگر موضوعات تالیف شده کاربرد دارد، آنچه مهم است تناسب بین اهداف درمانی و محتوای اطلاعات است. این روش درمانی در بسیاری از اختلالات روانی و حتی جسمی از افسردگی- شیدایی و اختلالات هراس تا پرخوری روانی و حتی برخی بیماری های صعب العلاج مانند سرطان مورد استفاده قرار گرفته است (رابینسون، 2012؛ لنکوفسکی، 1987). مقاله حاضر یک مطالعه مروری است، بدین صورت که با جستجو در متون چاپ شده در پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی، نسبت به جمع آوری، طبقه بندی و گزارش یافته های مرتبط چند سال گذشته در زمینه کتاب درمانی در کودکان اقدام شده است، تا تبیینی مناسب با موضوع مورد نظر ارائه شود. در تبیین اثربخشی کتاب درمانی بر انگیزش خواندن، شایان ذکر است که کتاب درمانی، تخیل کودک را فعال می کند و در عین حال به او کمک می کند راه های جدید را تجربه کند (پریرخ و ناصری، 1390). همچنین فکر مثبت، در حالی که کودک لحظاتی شاد و لذت بخش را تجربه می کند و سرگرم می شود، در او شکل می گیرد (اشرفی ریزی، 1383). تفکرمثبتی که می تواند علاقه به خواندن را در او نهادینه کند. لذتی که کودک در فرایند کتاب درمانی تحولی، به سبب خودمختاری و آزادی در بیان احساسات و هیجانات خود و همچنین درجریان فعالیت های لذت بخشی که پس از خواندن کتاب رخ می دهد، تجربه می کند (آرائی و همکاران، 1397). نتایج مطالعات نشان داده اند که کتاب درمانی اثربخشی بالایی برای کودکان و نوجوانان دارد و می تواند برای رفع اختلالات و مشکلات مختلف در کودکان و نوجوانان استفاده شود (دلقندی و همکاران، 1397). کتاب درمانی با توجه به اثرات مثبت آن می تواند به عنوان یکی از خدمات کتابخانه های عمومی برای اقشار دارای مشکلات خاص در جامعه و همچنین به عنوان یک خدمت بالینی و جذاب در آموزش و پرورش برای کودکان دارای مشکلات خاص ارائه شود