از هرات تا نیاوران: معرفی نسخه مصور شاهنامه شاملو 1008 ه.ق

نسخ خطی از باارزش‌ترین منابع هنر ایران به شمار می‌آیند، چراکه آن‌ها مجموعه‌ای از هنرهای سنتی ظریفی هستند که گرد هم آمده‌اند تا گنجینه‌ای ارزشمند را به وجود آورند. یک نسخه خطی جدای از محتوای خود نماینده تمام‌عیاری است که فرهنگ و تاریخ دوره کتابت خویش را به شیواترین شکل ممکن بیان می‌کند. اگرچه تا امروز تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها توسط محققین و دانشمندان و علاقه‌مندان این رشته موردبحث و مطالعه قرار گرفتند؛ اما هنوز تعداد زیادی از این نسخ همچنان ناشناخته مانده است. یکی از آن‌ها نسخه نفیس خطی شاهنامه شاملو است که در سال 1008 هجری قمری به سفارش حسین‌خان شاملو در کتابخانه سلطنتی هرات صورت اتمام یافته است. شمار پژوهش‌های پیرامون این نسخه علی‌رغم پتانسیل‌های بسیار آن برای انجام مطالعات مرتبط باهنر ایران بالاخص هنرهای وابسته به کتاب‌آرایی در عصر صفوی بسیار کم است. هنوز به‌صورت قطعی نمی‌توان گفت نگارگر و یا نگارگران این نسخه چه کس و یا چه کسانی بوده‌اند، اما نام 'محمد مومن جانی ابن محمدقاسم مشهور به اصح کرمانی' خوشنویس نسخه در انجامه آن آمده است که علی‌رغم عیار بالای خط ایشان می‌توان گفت در میان خوشنویسان هم‌عصر خود هنوز گمنام مانده است. در مقاله حاضر علاوه بر معرفی اجمالی این نسخه نفیس به ذکر سرنخ‌های جدیدی در باب خوشنویس نسخه پرداخته می‌شود. نگارنده در این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این دو پرسش است:_جایگاه شاهنامه شاملو در هنر کتاب‌آرایی و نسخه‌شناسی دوره صفوی چگونه قابل‌بررسی است؟_ اصح کرمانی کاتب نسخه کیست و جایگاه او در میان هم‌عصرانش چگونه بوده است؟تحقیق پیش رو به روش تجزیه‌وتحلیل خود نسخه و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام‌شده است.