تحلیلی بر پیوند کتیبه نویسی نگاره های هفت اورنگ ابراهیم میرزا در بیان صورت و معنا

ارزش و اهمیت کتیبه‌های اسلامی در بررسی تاریخ یک دوره اهمیت بسزایی دارد. کتیبه‌ها حاوی اطلاعات مهم سیاسی، اجتماعی و مذهبی هستند و از این‌رو می‌توان سیر تحولات سیاسی، اجتماعی و شعائر مذهبی را در روند کتیبه‌نگاری در هنرهای مختلف مانند معماری، خوشنوسی و بعضاً در نگارگری بررسی نمود. خوشنویسی نیز (در معنای زیبانویسی) در فرهنگ ایران از ارزش و قداست ویژه‌ای برخوردار است که این ارزش صرفاً به دلیل ایجاد فرم‌های زیبا برای حروف و کلمات نیست، بلکه این ارزش و اهمیت از آنجا ناشی می‌شود که هنرمند سعی دارد ارتباط معنایی بین فرم و متن از سویی و ذهنیت شخص هنرمند از سوی دیگر بوجود آورد. به عبارت دیگر علت اصلی ماندگاری و اهمیت خوشنویسی تلاش هنرمند جهت ایجاد رابطه‌ی ظاهر (صورت) و باطن متن (معنا) دانست. مثنوی هفت‌اورنگ سروده ی عبدالرحمن جامی شاعر قرن نهم برای نخستین بار در نیمه دوم قرن دهم در کتابخانه ابراهیم‌میرزا صفوی به صورت کامل تدوین و مصورسازی گردید. دارای 28 مجلس مصور با حاشیه‌هایی با تشعیر طلایی و تذهیب و سرلوح‌های آغاز و خاتمه هر مثنوی است. کتیبه‌ها در معماری اسلامی ایرانی نقش ویژه‌ای از لحاظ زیبایی‌شناسی و بصری دارد در نگاره‌های موجود در هفت‌اورنگ در بخش اعظمی از تصویرگری معماری جزء جدانشدنی و تفکیک‌ناپذیر از تصاویر است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی است برآنیم تا با بررسی کتیبه‌های موجود که قسمت اعظم در بخش معماری نگاره‌ها تصویرسازی شده‌اند به این پرسش پاسخ دهیم که «تاثیرکتیبه‌ها از لحاظ صورت و معنا در نگاره‌های هفت‌اورنگ ابراهیم میرزا چگونه است؟» که یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به اینکه این کتیبه‌ها مزین به اشعاری مربوط به تصاویر است به ایجاد رابطه هم از لحاظ صورت و هم از لحاظ معنا در دریافت هدف نگارگر از خلق اثر دارد.