انتقال میراث مکتب خوشنویسی شیراز به دوره صفوی

مکتب هنری شیراز (قرون 7 تا 9 ه. ق) که پس از حمله مغول و در سایه آرامش نسبی موجود در فارس به وجود آمد، از مهم‌ترین جریان‌‌های تاریخ هنر ایران محسوب می‌شود. با وجود پژوهش‌های اخیر، هنر خوشنویسی مکتب شیراز تا حد زیادی مغفول مانده است و سیر تکامل خوشنویسی ایرانی پس از سقوط خلافت عباسی، بیشتر از مکاتب تبریز و هرات و سپس از دوره صفوی پیگیری می‌شود. با توجه به آثار موجود از هنرمندان فارس در این برهه از تاریخ، باید اندیشید که میراث مکتب خوشنویسی شیراز چگونه به دوره صفوی منتقل و موجب تکامل این هنر شده است. در این پژوهش که به روش تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای گردآوری شده است، ضمن مروری مختصر بر حکومت‌های این دوران، با تاکید بر هنر خوشنویسی در فارس و هنرمندان و هنرپروران آن ، تاثیر شکل‌گیری نهادهای هنری در ایجاد این مکتب بازخوانی شده و نخبگانی که میراث مکتب شیراز را به وجود آورده و سپس به دوره صفوی منتقل کردند، معرفی می‌شوند. نخستین تلاش‌های دربار آل‌اینجو برای تولید آثار نفیس که منجر به تولید نسخه‌هایی ارزشمند شد، در زمان آل‌مظفر نیز ادامه پیدا کرد و در دوره تیموریان با تشکیل کارگاه هنری و کتابخانه سلطنتی شیراز به اوج خود رسید. میراث این مکتب در دوره حکومت آق قویونلوها، با استمرار تولید کارگاه‌های درباری و همچنین برپایی کارگاه‌های هنری خانوادگی در شهر شیراز به مرحله‌ای رسید که دستاوردهای آن در حوزه خوشنویسی اعتلای خطوط شش‌گانه، پیدایش خط نستعلیق و تحولاتی در هنر کتاب‌آرایی بود. علاوه بر ترویج سنت‌های هنری، از آنجا که با روی کار آمدن یک حکومت، گنجینه و اموال حکومت قبل به دربار جدید منتقل می‌شد، در جریان انتقال قدرت بین این حکومت‌ها، آثار هنری تولید شده به کتابخانه دربار بعدی منتقل شده و به‌عنوان سرمشق و نمونه مورد الگوبرداری قرار می‌گرفت.

transferring the heritage of the shiraz calligraphy school to the safavid era

the art school of shiraz (7th to 9th century ah), which emerged after the mongol invasion and in the shadow of the relative peace in fars, is considered one of the most important movements in the history of iranian art. despite the recent researchs, the art of calligraphy of the shiraz school has been largely neglected, and the evolution of iranian calligraphy after the fall of the abbasid caliphate is mostly traced back to the schools of tabriz and herat, and then to the safavid period. considering existing works of fars artists in this period of history, one should think about how the legacy of the shiraz calligraphy school was transferred to the safavid period and led to the evolution of this art. in this research, which has been compiled in a historical way and using library sources, in addition to a brief overview of the mentioned historical periods, with an emphasis on the art of calligraphy in fars and the artists and art students of this land, the influence of the formation of art institutions in the creation of this school has been reviewed and the elites of this movement, who created the legacy of the shiraz school and then transferred it to the safavid period, are introduced. the first efforts of the court of al-enjo to produce exquisite works led to the production of valuable copies, continued during the time of al-muzaffar and reached its peak in the timurid period with the establishment of an art workshop and the royal library of shiraz. the legacy of this school in the 9th century and the period of the rule of agh quyunlu, with the continuation of the production of court workshops as well as the establishment of family art workshops in shiraz, reached a stage where its achievements in the field of calligraphy were the improvement of the six calligraphy methods, the birth of the nastaliq script and developments in the art of book design. in addition to promoting traditional arts, since the treasures and properties of the previous government were transferred to the new court when a government came to power, during the transfer of power between these governments, the artworks produced were transferred to the library of the next court and the examplars was taken as a model.