اثربخشی مداخله مبتنی بر فعالیت ورزشی و کنترل تغذیه بر شاخص توده بدنی دانش‌آموزان دارای اضافه وزن و چاقی

هدف پژوهش: شیوع چاقی و اضافه وزن کودکان و نوجوانان در سراسر جهان رو به افزایش است که این موضوع زنگ خطری برای سلامت جامعه محسوب می‌شود. با توجه به تغییر در شیوه زندگی، و توسعه‌یافتگی و کاربرد گسترده تکنولوژی در زندگی روزمره، لزوم برنامه‌ریزی و اجرای برنامه های مداخله‌ای برای بهبود سبک زندگی، اصلاح الگوی تغذیه‌ای و افزایش فعالیت فیزیکی ضروری است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثربخشی مداخله‌ مبتنی بر تغییر عادات رفتاری، کنترل تغذیه و افزایش فعالیت‌های ورزشی دانش‌آموزان دختر و پسر ایران در چهار استان منتخب شامل: اردبیل و هرمزگان در بخش دختران و مازندران و قزوین در بخش پسران انجام گرفت. روش و روند پژوهش: ارزیابی اولیه قد و وزن دانش‌آموزان پسر و دختر در سال تحصیلی 99-1398 انجام و شاخص توده بدنی مورد محاسبه قرار گرفت. در هر مرکز استان سه مدرسه منتخب به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از مطالعه مقدماتی و طراحی مراحل اجرائی، با برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مجریان طرح در چهار استان، در مجموع 19281 دانش‌آموز در مرحله اول مورد آزمایش قرار گرفتند و از این تعداد 4176 دانش‌آموز دارای اضافه وزن یا چاق تشخیص داده شدند و در مداخله شرکت کردند. یافته‌ها: درصد تغییرات مشاهده شده در شاخص توده بدنی دانش‌آموزان بدین صورت می‌باشد: در تمامی سنین با کاهش همراه بوده است، با این توصیف که تفاوت مشاهده شده در سنین 10 و 18 سال معنی‌دار نبوده و در بقیه سنین معنی‌دار می‌باشد. اقدامات مداخله‌ای در خصوص تغییر عادات رفتاری، کنترل تغذیه و افزایش فعالیت های ورزشی دانش آموزان در مدت سه ماه باعث کاهش 1 تا 2 واحد از bmi در تمامی گروه‌های سنی دانش‌آموزان شده است. نتایج ارزشیابی پایانی طرح نشان داد در مجموع بیش از 65 درصد دانش‌آموزان، والدین و معلمان از اجرای طرح رضایت داشته و آن را اثربخش می‌دانند. از بین عوامل درگیر در اجرای طرح، مهمترین عامل کاهش وزن بعد از خود دانش‌آموزان، معلمان تربیت بدنی بوده و از بین عناصر مختلف محتوای آموزشی، کارگاه‌های آموزشی موثرترین عامل شناخته شد. نتایج: با توجه به اثربخش بودن مداخله در موضوع چاقی در سنین کودکی، پیشنهاد می‌شود وزارت آموزش و پرورش و دیگر نهادهای مرتبط با کودکان از جمله خانواده و ... برنامه‌های خاصی را جهت کنترل و بهبود وضعیت دانش‌آموزان در این خصوص در دستور کار خود قرار دهند. همچنین پیشنهاد می‌شود، علاوه بر برنامه‌های مداخله‌ای با هدف بهبود وضعیت، برنامه‌های پیشگیرانه نیز مد نظر قرار گیرد.