مقایسه اثر استفاده از دو نوع ماسک سه لایه و سه بعدی بر ظرفیت عملکردی و برخی متغیرهای فیزیولوژیک پسران جوان غیر ورزشکار

هدف پژوهش: در یازدهم ماه مارس سال 2020 سازمان بهداشت جهانی(who) بیماری کوید- 19 را به عنوان یک بیماری همه‌گیر جهانی اعلام کرد و عنوان شد مسیر انتقال اولیه برای این بیماری، استنشاق ذرات حاوی ویروس است که در طی تنفس، سرفه، عطسه و صحبت کردن تولید می‌شود. هنگام سرفه و عطسه قطرات بزرگتری از این ویروس تولید می‌شوند که برای مدت طولانی در هوا می‌مانند اما معمولاً نمی‌توانند بیش‌تر از دو متر را طی کند. بنابراین، خطر ابتلا به عفونت در شعاع یک تا دو متری در اطراف یک فرد آلوده وجود دارد. بنابراین استفاده از ماسک تنفسی در موقعیت‌های اجتماعی به منظور به حداقل رساندن پراکندگی قطرات اجباری شد. در حالی که بسیاری از مردم استفاده از ماسک را هنگام فعالیت ورزشی ناراحت کننده یا محدودکننده می‌دانند که ممکن است افراد را از انجام فعالیت بدنی منصرف کند. علاوه بر این شرایط قرنطینه به خودی خود منجر به کاهش سطح فعالیت ورزشی افراد می‌شود. کاهش فعالیت ورزشی افراد خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند چاقی،بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت، سکته مغزی، افسردگی و سایر بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد. با توجه به اهمیت ورزش کردن، استفاده از ماسک در طولانی مدت حین فعالیت ورزشی ممکن است عوارض زیان باری را داشته باشد. بنابراین هدف از این مطالعه، مقایسه استفاده از دو نوع ماسک سه لایه و سه بعدی بر ظرفیت عملکردی و فاکتورهای فیزیولوژیک پسران جوان غیر ورزشکار بود. روش و روند پژوهش: جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه پسران غیر ورزشکار دورۀ متوسطه دوم شهرستان همدان بودند که برای اجرای تحقیق داوطلب شدند(با اخذ رضایت نامه از والدین) شرکت کردند. از بین این افراد به صورت تصادفی 30 نفر جوان غیر ورزشکار سالم انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه تجربی 15 نفره شامل گروه ماسک سه‌لایه و گروه ماسک سه بعدی تقسیم شدند. برای بررسی وضعیت سلامت آزمودنی‌ها از پرسشنامه سلامت استفاده شد. همچنین از عدم فعالیت آزمودنی‌ها در 48 ساعت قبل از اجرای پروتکل اطمینان حاصل شد. در پژوهش حاضر، برای ایجاد شرایط هایپوکسی در حین فعالیت بیشینه هوازی، از دو نوع ماسک استاندارد رایج سه‌لایه و سه بعدی استفاده شد که به طور معمول در فروشگاه‌های خدمات پزشکی قابل عرضه هستند. به منظور بررسی عملکرد ورزشی و ارزیابی پاسخ‌های فیزیولوژیک افراد به دنبال استفاده از ماسک، در دو مرحله قبل و بعد از شرکت در فعالیت ورزشی، شاخص‌های زیر در نظر گرفته شد: دوهای 800 و 60 متر(ثانیه)، شنای سوئدی، سطح لاکتات خون(میلی مول بر لیتر)،، ضربان قلب و میزان اشباع هموگلوبین از اکسیژن(% spo2).، فشار خون(میلی متر جیوه)، میزان درک فشار(rpe) . یافته ها: تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروهی که از ماسک سه لایه استفاده کردند، عملکرد دوی 800 متر(035/0p= ) و شنای سوئدی افت معنی داری داشتند و همچنین میزان لاکتات خون(03/0p=)، ضربان قلب بیشینه(07/0p=)، میزان درک فشار بورگ( 015/0p= )، به‌طور معنی‌دار افزایش و میزان اشباع هموگلوبین از اکسیژن(021/0p=) کاهش معنی‌دار داشته است؛ ولی تغییرات میزان فشار خون( 75/0p= ) و عملکرد دوی 60 متر(41/0p= ) معنی‌دار نبود ، درحالی‌که در گروهی که از ماسک سه بعدی استفاده کردند، فقط سطح لاکتات خون (04/0p=) و میزان درک فشار(02/0p=) افزایش معنی‌دار و میزان اشباع هموگلوبین از اکسیژن(01/0p=) کاهش معنی‌داری داشته ولی ظرفیت عملکردی در دوهای 800 و 60 متر و شنا سوئدی تغییر معنی‌داری نداشتند. نتایج: انجام فعالیت ورزشی برای جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها و تقویت سیستم ایمنی برای افراد ضروری است. در شرایط همه‌گیری بیماری کرونا در سطح جهان بسیاری از افراد به ورزش کردن همراه با ماسک روی آوردند، اما استفاده از ماسک حین تمرین معایب خاص خود را نیز دارد. ورزش کردن با ماسک موجب ایجاد یک محیط هیپوکسی می‌شود (تبادل ناکافی اکسیژن و دی‌اکسیدکربن). این محیط اسیدی در سطح عروق خونی باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیک متعدد در هنگام فعالیت بدنی می‌شود از جمله: 1) تغییرات متابولیک 2) استرس قلبی-تنفسی 3) درگیری‌های سیستم گوارش 4) مکانیسم ایمنی 5) سیستم مغز و اعصاب. با توجه به نتایج این مطالعه، استفاده از ماسک سه لایه حین فعالیت ورزشی موجب کاهش میزان اشباع هموگلوبین از اکسیژن و شاخص اکسیژن مصرفی میوکارد می‌شود. همانطور که می‌دانیم متابولیسم عضلانی به شدت به مقدار اکسیژن بستگی دارد. انجام فعالیت بدنی همراه با ماسک موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به عضلات می‌شود، و همچنین با ایجاد مدار بسته تنفس موجب افزایش co2 شریانی می‌شود. این امر موجب افزایش شدت اسیدیته و ایجاد محیط اسیدی می‌شود. بنابراین افرادی که با ماسک ورزش می‌کنند اثرات فیزیولوژیکی مشابه ورزش‌های افراد مبتلا به بیماری انسداد ریه (copd) مانند ناراحتی، خستگی، سرگیجه، سردرد، تنگی نفس، ضعف عضلانی و خواب آلودگی خواهند داشت. به افراد غیر ورزشکار توصیه می‌شود در فضاهای باز و خلوت بدون استفاده از ماسک ورزش کنند تا از عوارض استفاده از ماسک حین فعالیت ورزشی جلوگیری نمایند. و اگر مجبور به استفاده از ماسک هستند، ماسک سه بعدی استفاده کنند که عوارض کمتری را در حین فعالیت ورزشی ایجاد می‌کند.