سازه‌های تاویلی زبانی و تصویری در کلام شیخ ابوسعید (با تکیه بر اسرار التوحید)

چکیده: تاویل به ‌معنای بازگردان چیزی به اصل آن می‌باشد که در واقع پیشینه و ریشۀ آن را باید در هر منوتیک یونان باستان جست‌ و جو کرد. در اسرار التوحید محمدبن منور سازه‌های تاویلی مختلفی به کار رفته است. اسرار التوحید محمدبن منور به رغم دارا بودن ظرفیت‌های پژوهشی فراوان در خصوص جنبه‌های تاویلی، کمتر مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. از سوی دیگر شناخت ویژگی‌های زبانی اثر می‌تواند به درک درست‌تری از ابعاد شخصیت فکری و اندیشه‌های عرفانی ابوسعید ابوالخیر منجر شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی انواع سازه‌های تاویلی مورد استفاده در اسرار التوحید است. این پژوهش به ‌شیوۀ توصیفی تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و روش سند کاوی از کتاب اسرار التوحید شیخ ابوسعید ابوالخیر صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که تمهیدات زبانی و بلاغی در راستای تاویل امور گوناگون در اسرار التوحید شامل فرم‌ها و سازه‌های زبانی اعم از واژگان، جملات و سازه‌های بلاغی شامل تشبیه، استعاره، رمز و خلاف عادت، حسن تعلیل است. شیخ ابوسعید در مواجهه با موقعیت‌های گوناگون از تمامی پدیده‌های جهان اطراف ظرفیت‌های تاویلی می‌سازد.