نگاهی نو به معانی ثانوی امر در غزلیات سعدی

در کتب متقدّم بلاغی ادب فارسی برای امر چند غرض ثانوی معدود ذکر شده است که با توجّه به اینکه به تقلید از کتب بلاغی عربی تالیف شده اند و آن آثار نیز بر پایة مفاهیم جملات قرآن کریم شکل گرفته اند، بیشتر معانی ثانوی ذکر شده در این آثار نیز تکراری و حتّی مثال های آنها نیز شبیه به یکدیگرند؛ بیشتر نویسندگان متاخّر کتب معانی فارسی نیز با تکیه بر همان نتایج، شاهدمثال هایی از شعرای فارسی زبان برای آن اغراض ذکر نموده اند. این در حالی است که با بررسی متون ادب فارسی می توان به کشف ظرفیت های پنهان و فراوان زبان و نیز توسعة اغراض ثانویة دانش معانی دست یافت؛ از این رو نگارنده، جملات امری غزلیات سعدی را مورد بررسی قرار داده است؛ چرا که سعدی از جمله شاعرانی است که از ظرفیت زبان بیشترین بهره را برده است و از ساختارهای ویژة گفتار برای القای ظرایف معنایی و اهداف بلاغی استفاده کرده است؛ از این رو با مطالعة شعر او می توان به شواهدی دست یافت که نشان دهد گستردگی مفاهیم و اغراض ثانویة امرمی تواند بسیار بیشتر از آن باشد که در کتب معانی قدما و متاخّرین ذکر شده است. در این پژوهش پس از طرح و بررسی معانی ثانوی امر در دیگر کتب بلاغی عربی و فارسی وسپس مطالعه و بررسی چهارصد غزل ابتدای غزلیات سعدی، موفّق به یافتن عناوینی جدید از معانی ثانوی امر گردیده و پس از تعریف عنوان، به منظور تبیین بیشترآن، شواهدی از غزل سعدی را آورده و آنها را شرح داده‌ایم.

a new look at the secondary meanings of matter in saadi's sonnets

among the important and considerable subjects in literature and especially in eloquence, study the secondary meanings of semantics categories is very important and the secondary meanings are not what that they are mentioned in arabic and persian rhetoric books. after summing up and remove the repetitive cases of semantic categories secondary meanings that are mentioned in the present rhetoric books, we concluded that this subject is studied very briefly and the results showed some repetitive examples, however in these works there weren t enough classification, terminologies and definition for headings although, it sounds that many of these meanings can be classified as thematic classification, also considering the literature and potery works, some evidences can be found that using them the number of secondary meanings can be improved and increased.considering that saadi poems and his speech are better and more talented that the other poets, we can infer from his sentences and verbs, and express and explain some instances of his poems to study the secondary meanings of semantics categories in two subject and composition fields.