خداشناسی و توحید در مخزن الاسرار و خسرو و شیرین

مضامین خداشناسی و توحید در ادبیات فارسی در آثار اکثر شاعران دیده می شود و علاوه بر اینکه یکی از مضمون های همیشگی شعر دینی و عرفانی بوده است، در آثار غنایی و دیگر انواع ادبی نیز آمده است و اغلب شاعران، آغاز شعر خود را با این مضمون آورده اند. از شاعران برجسته ادبیات فارسی که به عنوان شاعر حکیم شناخته شده و به این مضامین اهمیت داده، نظامی گنجه ای است، وی هم به صورت جداگانه منظومه‌ی حکمی و اخلاقی مخزن الاسرار را سروده و هم این مضمون را در منظومه های غنایی اش آورده است. این امر نشان می دهد که نظامی چه در ساحت شعر حکیمانه و چه در ساحت شعر غنایی به خداشناسی و توحید اهمیت ویژه داده است. در این رساله این مضامین در دو منظومه‌ی مخزن الاسرار و خسرو و شیرین بررسی شده است. این بررسی نشان می دهد: مفاهیمی هم‌چون یگانگی خداوند، اوصاف الهی، شناخت خدا از طریق صفات، اظهار عجز در برابر شناخت حق، آفرینش انسان، آفرینش جهان، توصیف پیامبر(ص) به عنوان انسان کامل، مذمت دنیاگرایی، نفی خودپرستی در راه خدا و ... از مضامین اصلی این موضوع است، هم‌چنین فراوانی این مضامین در مخزن الاسرار با توجه به ماهیّت حکمی و اخلاقی ‌این منظومه، بیشتر از خسرو و شیرین است.

theology and monotheism in the al-asrar and khosrow and shirin repository

abstract the themes of theology and monotheism in persian literature can be seen in the works of most poets, and in addition to being one of the usual themes of religious and mystical poetry, they are also found in lyrical works and other types of literature, and most poets start their poems brought with this theme. one of the prominent poets of persian literature, who is known as a wise poet and has given importance to these themes, is nizami ganjai. he separately wrote the moral and ethical verse of makhzan-ul-asrar and also used this theme in his lyrical poems. has brought this shows that nizami has given special importance to god knowledge and monotheism both in the field of wise poetry and in the field of lyrical poetry. in this treatise, these themes are examined in two poems of makhzan al-asrar and khosrow and shirin. this study shows: concepts such as the oneness of god, divine attributes, knowing god through attributes, stating the inability to know the truth, the creation of man, the creation of the world, the description of the prophet (pbuh) as a perfect human being, the condemnation of worldliness, the negation of selfishness in the way of god and... is one of the main themes of this topic, also the frequency of these themes in makhzan-ul-asrar is more than khosrow and shirin, considering the moral and judgmental nature of this poem.