بررسی تشبیه و کارکردهای بلاغی و محتوایی آن در شعر محمدکاظم کاظمی

تشبیه یکی از اساسی‌ترین و تاثیرگذارترین عنصر صور خیال است که از آن صورت خیال‌های دیگری‌ مانند استعاره، کنایه، مجاز و تشخیص نشاءت می‌گیرد. این عنصر در تصویرگری و تصویرپردازی صورت‌های ذهنی نقش ارزشمندی دارد. محمدکاظمی نیز شاعر تصویرگرا و تصویر آفرین است که به مدد این عنصر برای خلق تصویرهای بکر و خیال‌انگیز و تفکرانگیر به شکل‌های مختلف بهره گرفته است. این پژوهش به‌صورت توصیفی- تحلیلی انجام‌شده است؛ یعنی تشبیهات اشعار وی از جهت‌های مختلف چون: عناصر تشبیه، تشبیه به اعتبار ادات، به اعتبار وجه شبه، مفرد و مرکب بودن طرفین، محسوس و معقول بودن طرفین و وحدت یا تعدد طرفین، موردبررسی قرارگرفته و در پایان هر بخش، جدول و نمودار نیز ترسیم گردیده است. این پژوهش نشان می‌دهد که کاظمی از عناصر تشبیه، گرایش بیش‌تری به مفاهیم انتزاعی و عناصر طبیعی داشته درحالی‌که ازلحاظ مشبه‌به، بیش‌تر تشبیهات وی عقلی‌اند. گاه مفاهیم مجرد و انتزاعی‌ را با یاری عناصر طبیعی و ملموس‌ گاه پدیده‌های طبیعی را به مدد تشبیه با عمق‌بخشی به تصویر کشیده است. ضمن این‌که به اعتبار ادات‌، بیش‌تر تشبیهات کاظمی مجمل و موکد هستند ازلحاظ تعدد طرفین به تشبیهات مفرد به مفرد و به اعتبار حسی و عقلی، به تشبیهات حسی به عقلی، حسی به حسی و ازنظر تعدد طرفین به تشبیهات جمع گرایش بیشتری دارد. تشبیهات بلیغ به شکل اضافه تشبیهی در تشبیهاتش وجود دارد این امر در گسترش قلمرو تشبیهات کاظمی نقش خوبی دارند.