بررسی چند مفهوم دستوری بر پایه رده‌شناسی زبان فارسی: ناگذر و گذرا، نهاد، ماده فعلی

رده‌شناسی زبان یکی از شاخه‌های مهم در علم زبان‌شناسی است و دو هدف اصلی دارد: دسته بندی زبان‌های جهان و یافتن روابط موجود میان زبان‌ها به لحاظ ساختارهای دستوری آنها. بر اساس رده‌شناسی، زبان فارسی در دوره باستان جزو زبان‌های ترکیبی بوده‌است؛ اما از دوره میانه به بعد جزو زبان‌های تحلیلی دسته‌بندی می‌شود. هدف از نگارش این مقاله توصیفی-کیفی، نقد دو مقایسه‌ نحوی در زبان فارسی با زبان عربی است که بر اساس رده‌شناسی جهانی یک زبان تصریفی محسوب می‌شود. این پژوهش نشان داد که ویژگی ناگذر و گذرای فعل در فارسی با دو مفهوم لازم و متعدی همپوشانی کامل ندارد زیرا فعل متعدی، فقط گذرای به مفعول است. همچنین، واژه «فاعل» از دستور سنتی، نمی‌تواند جایگزین لفظ «نهاد» شود زیرا در فارسی، هر نهادی انجام‌دهنده کار نیست. در پایان، تاکید شد با توجه به حذف «ریشه» که در زبان‌های ایرانی باستان برای صرف اسم و فعل کاربرد داشته و جانشین‌شدن آن با ماده ماضی و مضارع در دوره میانه و نو؛ کاربرد واژه «بُن» به جای ماده فعلی(ستاک)، لفظ دقیقی نیست.

a survey on some grammatical terms according to persian language typology: middle & active, subject, stem

language typology is an important field of study in linguistics and follows two main purposes: universal language classification and finding grammatical relations between languages. persian language had been a synthetic language in the ancient period but later on, in the middle period has changed its category to an analytic language. the purpose of this descriptive- qualitative article is to discuss some syntactic terms in the persian grammar which are chosen in comparison with the arabic language which is, according to the universal language typology an inflectional language. this study indicated that “middle” and “active” in the new persian language is not the same as “intransitive” and “transitive” in the arabic language. also, the term “f?’el”,in the traditional persian grammar which is borrowed from arabic grammar does not have a complete overlap with the term “nah?d” in the new persian, because the subject is not always completing an action. at the end, the term “bon” was suggested to be replaced with the term “m?deh” or “set?k”, because the verbal root had been deleted after the ancient period of the persian language and the verbal stem has been substituted.