همسانی‌ها و ناهمسانی‌ها در ساخت‌مایه‌های داستان، نمایش‌نامه و فیلم‌نامه

با نگاهی همه‌سویه، سازۀ «روایت» در سه رسانۀ هنری ادبیات داستانی، نمایش‌نامه و فیلم‌نامه برجسته‌ترین وجه مشترک بین آن‌هاست. بااین‌همه، پردازشِ روایت در هریک از آن‌ها گونه‌گون است؛ زیرا با نگرش به هرکدام از این رسانه‌ها، کاربستِ ساخت‌مایه‌ها یکسره به ساختار ویژه و آرمان بنیادی هنرمند وابسته است. این وابستگی چه در روند آفرینش و چه در شیوۀ ارائه و چه در پیوند با مخاطب نمود دارد. شناخت و سنجش ژرف‌نگرانۀ همسانی‌ها و ناهمسانی‌ها و به‌کارگیری ساختمند و بهینۀ این ساخت‌مایه‌ها در هریک از این سه رسانۀ هنری، برگ برنده‌ای است برای پدیدآوریِ اثری درخور و درخشان. از سویی بر پایۀ کلیدی بودنِ روایت در داستان، نمایش‌نامه و فیلم‌نامه است که اقتباس‌های هنری بینِ این سه رسانه، بده‌بستانی همیشگی و پایان‌ناپذیر دارد. همین عامل بایستگیِ چنین جستارهایی را دوچندان می‌نمایاند. دستاوردِ این شناسایی‌ و سنجش‌ها‌ آن است که برای آفریدنِ کاری هنری روایی، شناخت موشکافانۀ ساخت‌مایه‌های هریک از ‌آن‌ها و هماهنگی گونۀ روایت با ساختارِ رسانۀ هنریِ برگزیده، نخستین و برجسته‌ترین گام است. بی‌گمان یکی از رازهای مانایی اقتباس‌های ماندگار و جاودانه همین خواهد بود.