بررسی چگونگی کاربرد وجه فعل التزامی در غزلیات مولوی

در این پژوهش کوشش شده تا از میان انواع وجه فعل هایی که در غزلیات مولوی بکار رفته است، وجه فعل التزامی از نظر نحوه ی کاربرد فعل از بعد معنایی و همچنین میزان تاثیرگذاری این وجه فعل، در سخن واکاوی شود روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانه ای، آماری و توصیفی–تحلیلی است. دامنه ی پژوهش، پنجاه غزل از مولوی است که به ترتیب الفبایی، مطالعه و فیش برداری شده است. سپس؛ با گرفتن بسامد آماری به روشی علمی و دقیق، انواع وجه فعل و بطور خاص، وجه فعل التزامی بررسی، توصیف و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که از مجموع 232 جمله ای که در ابیات پنجاه غزل مولوی وجود داشت، 243 مورد وجه فعل التزامی و 50 وجه فعل التزامی شرطی، 9 مورد دعایی، 4 مورد تمنا، تاسف، تاکید و سوگند، 3 مورد شک و 1 مورد آرزو و دعا بکار رفته بود. همچنین در بررسی معانی ثانویه جمله ها و افعال خبری، توجه مولانا به مفاخره، اظهار انبساط و نشاط، دعا، و ملامت، هشدار، اندوه و تاسف و در نهایت روشنگری و ارشاد بیش از سایر معانی بوده است، که می تواند نشانی از والا منشی و انبساط و انقباض احوال درونی و همچنین استغراق در مقام رضا باشد. اینگونه تصاویر متناقض درونی که به دلیل عرفان و غرق شدگی در وحدت وجود است، در سرتاسر غزلیات مولانا، همچون مثنوی کبیر، رخ می نماید.