اولویت‌بندی عوامل موثر بر خشکسالی با استفاده از روش سلسله مراتبی فازی (مورد مطالعه: شهرستان تربت حیدریه)

ایران از جمله کشورهای خشک دنیاست که در معرض خشکسالی‌های شدید قرار دارد. خشکسالی حاصل تاثیرات متقابل محیط طبیعی و اجتماعی است و اثرات پدیده خشکسالی نه‌تنها بر تولید محصولات کشاورزی، بلکه به‌طور همزمان بر تمامی موجودات زنده تاثیرگذار است. در این پژوهش اولویت‌بندی عوامل موثر بر خشکسالی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری سلسله مراتبی فازی در شهرستان تربت‌حیدریه مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری شامل خبرگان در این زمینه و کارشناسان جهاد کشاورزی با بیش از 10 سال سابقه کاری به تعداد 15 نفر بودند. روایی پرسشنامه از طریق مصاحبه و استعلام نظرات خبرگان و پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ تایید گردید. پس از بررسی ادبیات نظری پژوهش، تعداد 19 عامل فرعی در قالب 5 عامل اصلی موثر بر خشکسالی در شهرستان تربت‌حیدریه از نظر خبرگان شناسایی شد. اولویت عوامل اصلی موثر بر خشکسالی در این شهرستان به‌ترتیب اهمیت آن‌ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی به‌صورت «عوامل انسانی»، «عوامل فرهنگی»، «عوامل اجتماعی»، «عوامل اقلیمی» و «عوامل جغرافیایی» می‌باشد. براساس نتایج به‌دست‌آمده مشخص شد که در میان 19 زیرشاخص مورد بررسی، زیرشاخص «بهره‌برداری بیش از حد از منابع آبی» دارای بالاترین درجه اهمیت بوده و زیرشاخص‌های «رشد جمعیت»، «عدم آگاهی در مورد کمبود آب»، «کاهش بارش»، «افزایش دما»، «افزایش سدها و چاه‌های غیرمجاز» و «کشت‌های نامناسب و پرمصرف کشاورزی» در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.«طول و عرض جغرافیایی » ارتفاع از سطح دریا و توپوگرافی » و «منابع آب زیرزمینی » به عنوان زیرشاخص های شاخص اصلی «عوامل جغرافیایی » کمترین میزان تاثیر بر خشکسالی را در این شهرستان داشتند.

prioritization of factors affecting drought using the fuzzy analytic hierarchy process method (study case: torbat heydarieh city)

iran is one of the driest countries in the world and is exposed to severe droughts. drought is the result of the mutual effects of natural and social surroundings. in addition to affecting agricultural production, it also affects all living organisms at the same time. in this research, the prioritization of the factors affecting drought using the fuzzy analytical hierarchy process technique has been investigated in torbat heydarieh city. the statistical community included experts in this field and agricultural experts with more than 10 years of work experience in the group of 15 individuals. interviews and expert opinions were used to confirm the validity of the questionnaire, and cronbach’s alpha test was used to confirm its reliability. the experts identified 19 sub-indices in the form of 5 main ones that influence drought in torbat heydarieh city after reviewing the theoretical literature of the research. the priority of the main indices that affect drought in this city according to their importance using the fuzzy analytical hierarchy process method is presented in the following form: &human factors&, &cultural factors&, &social factors&, &climatic factors& and &geographical factors&. based on the obtained results, it was found that among the 19 investigated sub-indices, the sub-indices of &excessive use of water resources& has the highest degree of importance, the sub-indices of &population growth&, &lack of awareness about water shortage&, &reduction of rainfall&, &increase in temperature&, &increase in unauthorized dams and wells& and &unsuitable and intensive agricultural crops& were placed in the next grade.