تحلیل عواملِ رشد متون عرفانی در سده‌های میانی (638-460)

بدیهی است ظهور یا افول مکاتب فکری تحت تاثیر عوامل مختلفی می باشند.با نگاه به تاریخ تالیف متون عرفانی در طول قرون متمادی، شاهد افزایش یا کاهش کمی و کیفی این متون هستیم. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به گزارشات تاریخی، در پی پاسخ به این سوال است که چرا در دوره تاریخی مدنظر (460 تا 638 ق) بسامد متون عرفانی افزایش چشمگیری داشته است؟آنچه در این دوره باعث رشد متون عرفانی گردید گسترش مکتب اشاعره و توجه خاص آن‌ها به «قلب» به عنوان ابزاری کاربردی در معرفت‌شناسی است که می‌توان آن را ذیل تحولات فرهنگی دسته بندی کرد. هر چند معتزله نیز به حیات فکری خود ادامه داد اما غلبۀ بعضی از اصول اشعری را می‌توان در تالیفات معتزله نیز مشاهده کرد. از جمله این اصول «شهودگرایی و اتکاء به قلب» به عنوان ابزار شناخت است.پشتیبانی خلفای عباسی از این مکتب نیز در روند فراگیر شدن آن و همچنین وجود ارتباط بین علمای سرآمد این مکتب با حکام عباسی یا حکام تحت نفوذ آن‌ها از جمله دلایل سیاسی بود که بر گسترس مکتب اشاعره کمک شایانی کرد.

analysis of the growth factors of mystical texts in the middle centuries (460-638)

the rise or fall of schools of thought is influenced by various factors. looking at the history of the creation of mystical texts over many centuries, the quantitative and qualitative increase or decrease of these texts can be seen.using the descriptive and analytical method and referring to historical reports, the present research seeks to answer the question of why the frequency of mystical texts has increased significantly in the historical period from 460 to 638 ah. what caused the growth of mystical texts in this period is the expansion of the ash’ari school and their special attention to the heart as a practical tool in epistemology, which can be categorized under cultural developments. although mu’tazila school also continued this intellectual life, the dominance of some ash’ari principles can also be seen in mu’tazila’s writings. among these principles is intuitionism and relying on the heart as a tool of knowledge. the support of the abbasid caliphs for this school was also in the process of its spread. the existence of a relationship between the leading scholars of this school with the abbasid rulers or the rulers under their influence was also among the political reasons that greatly contributed to the expansion of the ash’ari school.