تز نظریه ‌باری مشاهده و علم دینی

در این مقاله نقش پیش فرض ها و ارزش های غیرمعرفتی، در نظریات مربوط به علم دینی مورد بررسی قرار می گیرد. با بررسی یکی از نقدهای دکتر باقری به نظریۀ علم دینی دکتر گلشنی، به صورت خاص، روی اثر و نقش آفرینی تز نظریه باری مشاهدات در مرحله‌ی تولید یافته‌های آزمایشگاهی تمرکز می شود. حداقل علی القاعده این اثر میتواند نقشی سازنده در دفاع از نظریه های مربوط به‌ علم دینی داشته باشد. اما با بررسی فرایند عمل علمی، به خصوص تکیه بر مفهوم مشاهدۀ آفاقیشدۀ آلن چالمرز (فیلسوف علم متاخر) روشن می شود که ازآنجاکه نتایج آزمایشگاهی دربردارندۀ پاسخ جهان‌اند، نظریه باری مشاهدات در این مرحله نمی‌تواند نقشی سازنده در دفاع از نظریه های مربوط به علم دینی داشته باشد. در ادامه، این نکته توضیح داده می شود که نتایج و مشاهدات آفاقی شده، مورد قبول همگان هستند و می توان نظریات را با توجه به این نتایج، مورد ارزیابی نسبتا بی طرفانه قرار داد. نکته ای که اغلب نظریات علم دینی از آن غفلت دارند، چراکه بر تز نظریه باری مشاهدات تاکید افراطی دارند و این تاکید افراطی، منجر به انکار داوری بیطرفانۀ نظریات علمی می گردد.

theory-ladenness of observation thesis and religious science

in this article, i examine the role of non-epistemic values and presuppositions in scientific theories. one of the cases that can show this role-playing is the theory-ladenness of observations. theory-ladenness of observation thesis expresses the idea that theoretical expectations (derived from non-empirical values and presuppositions) pervade the scientific process, especially that these theoretical expectations can play a role in determining scientific observations. relying on this role-playing, some advocates of religious science defend the possibility of religious science. after investigating one of dr. bagheri’s critiques of dr. golshani’s theory of religious science, i focus on the effect on the theory-ladenness of observation thesis in the middle stage of the construction of religious science. at least in the first sight, this effect can play a constructive role in defending religious science. but, paying attention to the (process of) scientific practice, especially according to alan chalmers’ concept of objectified observation, i try to show that the theory-dependence of observation at the middle stage can’t play a constructive role in defending religious science because experimental outputs, to a great extent, are determined by what the world (reality) does rather than by the theoretical views or mental content of experimenters. in the following, i explain the objectified observations can be generally accepted, and theories can be evaluated relatively impartially according to these observations. most theories of religious science ignore what i explained because they place extreme stress on the theory-ladenness of observation thesis, and this extreme stress leads to the denial of the impartial judgment of scientific theories.