تحولات گذشته و چشم‌انداز آینده حجم و ترکیب سنی جمعیت در ایران تا افق 1420

زمینه و هدف: شناخت حجم و ترکیب جمعیت، پایه و اساس برنامه‌ریزی‌ها است. هدف مطالعه حاضر بررسی تغییرات ترکیب سنی و حجم جمعیت ایران در گذشته تاکنون و پیش‌بینی این تحولات در آینده است. روش و داده‌ها: پژوهش حاضر کمی، از لحاظ روش اسنادی، و از لحاظ داده مورد استفاده، طرح ثانویه داده‎‌های بر‌گرفته از نتایج سرشماری و نتایج ثبت سالانه وقایع حیاتی در سازمان ثبت‌ احوال است. با استفاده از فنون جمعیت‌شناسی به بررسی تغییر و تحولات گذشته جمعیت و آینده‌نگری آن پرداخته شده است. یافته‌ها: حجم جمعیت در طی سده 1300 شمسی در کشور ایران همواره رو به رشد بوده و تقریباً 8 برابر شده است. البته رشد در طول زمان یکسان و یکنواخت نبوده است. رشد جمعیت در ایران در دو دهه اول قرن مذکور، به کندی شروع شده و در نیمه آن و در دوره 1350 تا 1370 به اوج می‌رسد. باتوجه به نتایج پیش‌بینی و در صورت رسیدن به هدف باروری 5/2 تا انتهای دوره 1420، شاهد جمعیت 98 میلیونی خواهیم بود و در صورت ادامه کاهش باروری در کشور، جمعیت کشور در این سال 5/4 میلیون کمتر خواهد بود. بحث و نتیجه‌گیری: جمعیت ایران در حال پیرشدن است و حجم و نسبت سالمندان در آینده افزایش خواهد یافت. در خصوص ترکیب سنی جمعیت نیاز است از طریق ‌سیاست‌های تشویقی نرخ باروری در کشور افزایش داده شود و از مهاجرت جوانان نیز کاسته شود. در خصوص حجم جمعیت سالمند نیاز است در آینده به نیازهای خاص سالمندان، از جمله، تامین اجتماعی، طب سالمندی، تفریحات مناسب سالمندان، مسکن مناسب سالمند و به صورت خلاصه شهر دوستدار سالمند سیاست‌گذاری مناسب صورت بگیرد. پیام اصلی: سالمندی جمعیت در ایران اجتناب‌ناپذیر و سریع رخ خواهد داد. لازم است نیازهای آینده سالمندان پیش‌بینی شود و سیاست مناسب در پاسخ به آن طراحی شود.

demographic dynamics and population projections in iran: analyzing population size and age structure up to 2040 horizon

background and aim: understanding demographic characteristics, including the size and structure of a population, is foundational for strategic planning. this study aims to analyze historical shifts in iran’s demographic composition and size, projecting these trends into the future. data and method: utilizing a secondary research approach, this study analyzed data from the 2016 general population and housing census and annual vital events records from the civil registry organization of iran. demographic methods were applied to assess past population changes and forecast future shifts. findings: the findings reveal that iran’s population growth has varied over time. initially, the growth was modest, with a 2.1-fold increase from 1920 to 1940. the most significant surge occurred between 1970 and 1990. under a scenario of rising fertility, the population is projected to reach 98 million by 2040. conclusion: iran’s population is aging, with an expected rise in the number and proportion of the elderly. to address the age composition of the population, it is necessary to increase the fertility rate through incentive policies and reduce the migration of young people. regarding the size of the elderly population, there will be a need for special services such as social security, geriatric medicine, suitable recreation, appropriate housing, and overall, an elderly-friendly city. key message: the aging of iran’s population is inevitable and accelerating. it is crucial to anticipate the future needs of the elderly and develop appropriate policies to address them effectively.