روانشناسی وجودی و علم النفس

توجه به جنبه های وجودی و غیر مادی انسان همواره مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان قرار داشته است. این جنبه ها که عموما روان یا نفس تلقی می شوند منشا بسیاری از رفتارهای انسان هستند. برخلاف بسیاری از مکاتب روانشناسی که صرفا به رفتار انسان پرداخته اند، روانشناسی وجودی که نشات گرفته از وجودگرایی یا اگزیستانسیالیسم بوده، قائل بر این است که انسان دارای جنبه ای عمیق تر و مهم تر از رفتار و جسم است که «وجود» نام دارد. این مفهوم در علم النفس یا روانشناسی اسلامی و یا روانشناسی فلسفی که ریشه در حکمت اسلامی دارد «نفس» تعبیر می شود. روانشناسان وجودی و حکمای اسلامی هر کدام به اقتضای پیشینه فلسفی خویش به تعریف وجود و نفس و قوانین آن پرداخته اند؛ البته که با توجه به تفاوت میان پیشنه فلسفی بسیاری از مفاهیم و تعاریف ارائه شده متفاوت است اما نکته قابل توجه آن است که با توجه به فراگیری آرای هگل، اثبات گرایی و رفتارگرایی در غرب، و فراموشی بعد وجودی و روحانی انسان، وجودگرایی و روانشناسی وجودی یک جنبش برای یادآوری این موضوع بود؛ به همین دلیل می توان روانشناسی وجودی را یک جریان فکری نزدیک به علم النفس در حکمت اسلامی دانست. در مقاله حاضر به بیان برخی ویژگی های روانشناسی وجودی و علم النفس و مفاهیم آنها پرداخته می شود.