بررسی انسان شناسی از منظر شاه داعی شیرازی و تطبیق آن با روان شناسی وجودی

شاه داعی شیرازی(810-870ه.ق) که نام کاملش سید نظام الدین محمود است؛ از عارفان و شاعران قرن نهم هجری قمری و از مروجان آثار و اندیشه های ابن عربی در شیراز محسوب می شود. از شاه داعی آثار مهمی نظیر مثنوی های ششگانه مشهور به «سته داعی» و «نسایم گلشن در شرح گلشن راز» باقی است. شاه داعی به عنوان شاگرد برجسته ی شاه نعمت الله ولی، صراحتا به مسئله شناخت وجود آدمی، جسمانیت انسان، نفس و روح او اشاره کرده و در مثنوی گنج روان، منزلت قابل تاملی به انسان و مسئله ی خودشناسی داده و جایگاه رفیعی برای آدمی در نظام آفرینش، عرفان اسلامی و تصوف قائل است. بررسی آثار منظوم و منثور شاه-داعی نشان می دهد که رهیافت هایی از مباحث مهم روان شناسی وجودی به ویژه ارزش وجودی انسان در آرای او می توان یافت. این مقاله از یک سو، بیانگر آن است که شاه داعی در مسئله ی انسان شناسی و خودشناسی یکی از عارفان و صوفیان صاحب اثر محسوب می شود و به نظر می رسد «رساله کلمات الباقیه» و نیز «رساله بیان و عیان» او با محوریت شناخت انسان و وجودگرایی تالیف شده اند. از سویی دیگر، این مقاله به تطبیق دیدگاه شاه داعی با برخی متفکران و بنیان گذاران مکتب اگزیستانسیالیسم از جمله کی یرکگارد و گابریل مارسل می پردازد. شباهت های آرای شاه داعی و فلاسفه ی وجودی قابل تامل است.