شناسایی عوامل موثر بر توسعه دیپلماسی علم و فناوری در کشورهای در حال توسعه اسلامی با ذخائر نفتی

در دهه های اخیرسرعت تحولات موجب توسعه ، قابل توجه بوده است. اکثر تحولات رخ داده ، بیشتر وابسته به یک تحول فناوری بوده ا ند، مانند انقلاب ارتباطات، جهانی شدن، فتح فضا توسط انسان و ... اگر تا اواسط قرن بیستم، فناوری تنها در بخش خاص صنعتی و نظامی نفوذ نموده بود، در دهه های اخیر در اکثر بخش های زندگی مردم نفوذ نموده و شاید زندگی بدون دخالت فناوری را نتوان تصور نمود. در این سالها فناوری به سوی مردمی شدن پیشرفته است.دستیابی به توسعه در عصر حاضر مستلزم دسترسی به منابع و متغیرهایی است که در دو سطح ملی و بین المللی تعریف می شوند. علم و فناوری متغیرهای اصلی توسعه کشورها است. بهره گیری از علوم و فناوری های روز, نیازمند پیوستن به شبکه جهانی دانش و برقراری تعامل, بویژه با صاحبان علم و فناوری در این شبکه است. دولتها بعنوان بازیگران اصلی در فضای بین المللی, بستر تعامل مهمی را فراهم می کنند. بر این اساس سیاست خارجی نقش محوری در ایجاد بستر همکاریهای علمی و فناورانه دارد. از سوی دیگر توانمندیهای یک کشور در حوزة علم و فناوری می تواند ابزاری پیشبرنده در حوزه سیاست خارجی باشد. به همین دلیل دیپلماسی علم و فنّاوری علاوه بر شبکه ی ملی، تابعی از شبکه ی بین المللی همکاری های علمی و فنّاورانه است .دیپلماسی به معنای پیشبرد سیاست خارجی است. موضوع اصلی «دیپلماسی علم و فناوری» استفاده از ظرفیتهای علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی میباشد . کشورهای اسلامی با ذخائر نفتی که خواهان توسعه می باشند , باید ضمن دارا بودنِ توانمندیهایی که سایر اعضای شبکه را به تداوم حضور آنها نیازمند می کند, با شناخت قواعد بازی در این ساختارِ پیچیده, تعاملی مثبت و مبتنی بر وابستگی متقابل با سایر اعضای شبکه ایجاد کنند. تدوین مدل دیپلماسی علم و فناوری در این کشورها, مدل تعامل بین المللی برای توسعه هر کشور را مشخص خواهد کرد. این مدل بر پایه پیشرانه های اقتصادی, سیاسی, اجتماعی, فناورانه, ارزشی و زیست محیطی از یکسو و متغیرهای ملی از سوی دیگر تدوین می شود. این تحقیق بر اساس مطالعات پژوهشی موجود در خصوص توسعه دیپلماسی علم و فناوری شکل گرفته است. حالتی که بسیاری از خبرگان به آن اذعان داشته اند. این پژوهش با استفاده از علوم موجود شامل گزارشها و نوشتارهایی از افرادی مجرب در این حوزه، آغاز شده و با مصاحبه هایی اکتشافی ادامه یافته است که نهایتاً با توجه به روشهای کمی و کیفی و آزمونهای سنجش کیفیت پنج دسته عوامل موثر بر دیپلماسی علم و فناوری در آن شناسایی شدند. طبق این پژوهش : دسته عوامل برنامه ریزی و نظام سازی؛ دسته عوامل زیرساخت و الزامات ؛ دسته عوامل برندینگ و ارتقای ساخت ملی؛ دسته عوامل ظرفیت سنجی و نهایتاً دسته عوامل تعامالت آکادمیک از جمله موارد تاثیرگذار بر توسعه دیپلماسی علم وفناوری میباشند که از این میان عوامل زیرساخت و الزامات به عنوان دسته عوامل پایه ای، پرتکرار و مهم شناسایی شده است.