تحلیل نشانه‌های رشد و تباهی در شخصیت فریدون و ضحاکاز دیدگاه اریک فروم

متون دینی ـ ادبی از خیر و شر و منبع و مصدر آن سخن گفته اند و حالت های روانی ـ رفتاری فردی و ریشه ها و آثار اجتماعی این دو نمود متضاد را به دقت توصیف کرده اند. فردوسی نیز در داستان های آغازین شاهنامه به فریدون و ضحاک اساطیری و نمادین پرداخته و فریدون را نماد خیر، و ضحاک را نماد شر معرفی کرده است. ازدیگرسو، روان شناسی جدید نیز با استفاده از نظریات فروید و یونگ به ریشه شناسی خیر و شر توجه می کند؛ به خصوص اریک فروم با روان شناسی کاربردی و اجتماعی خود، خیر و شر را رشد و تباهی می نامد و نشانه های آن را در روان ترسیم می کند. فروم هر حالتی را نشانه شناسی و از آن همچون ابزاری برای شناخت نماد های رشد یا تباهی آدمی استفاده می کند. مقاله حاضر با روش کتابخانه ای به تحلیل روان شناختی داستان فریدون و ضحاک از شاهنامه پرداخته است و نشانه های خیر و شر در زندگی و شخصیت آن دو را، منطبق با نشانه های رشد و تباهی اریک فروم، سنجیده است. درنتیجه، نشانه های رشد (عشق به زندگی، عشق به انسان، آزادی از مادر مثالی) را در روان و رفتار فریدون یافته است که با نمودهای تباهی (عشق به مرگ، خودشیفتگی، بازگشت به زهدان مادر) شخصیت ضحاک تقابل دارند.

An Analysis of the Signs of Growth and Decay in the Characters of Fereydoun and Zahhak from the Viewpoint of Erich Fromm

Literary texts are the product of individual unconscious psyche and collective consciousness. In Iranian mythology, Fereydoun and Zahhak are symbols of good and evil. This research is an attempt to demonstrate aspects of growth and decay according to Erich Fromm rsquo;s theories. It aims at finding aspects of growth (love of life, love of humanity, freedom from the archetypal Mother) and contrasting them with the manifestations of decay (love of death, narcissism, return to mother rsquo;s womb) in respectively the characters of Fereydoun and Zahhak in Shahnameh.