ملاحظاتی برای تدوین دستگاه عددنویسی فارسی میانه و انعکاس آن در فارسی نو

دستگاه عددنویسی یکی از اجزای مهم و بحث‌انگیز سامانه‌های خط است که دو بُعد دارد و به‌سادگی به صورت نوشتاری عدد محدود نمی‌شود. دشواری عددنویسی ازیک‌سو به ماهیت عدد و نحوۀ موجودیت آن در هر زبان بازمی‌گردد که خود نتیجۀ نوع نگرش متفاوت هر تبار به هستی است و بُعد دومِ به نحوۀ نگارش موجودیت‌های عددی در هر زبان مربوط است؛ بنابراین، با اینکه عددنویسی پدیده‌ای در حوزۀ خط است، نمی‌توان آن را پدیده‌ای صرفاً خطی دانست، بلکه برای توصیف دستگاه عددنویسی لازم است که به نوع نگرش و بینش اقوام و ملل به هستی و مخصوصاً بنیان‌های اساطیری بینش هر ملت توجه شود. فارسی میانه نیز از این ره‌یافت مستثنی نیست و یکی از لازمه‌های مغفول پاسخگویی به ابهامات دستگاه عددنویسی فارسی میانه، همین توجه به نوع نگرش به هستی و مخصوصاً باورهای اساطیری ایرانیان است. در این مقاله، در ادامۀ تلاش‌هایی که تاکنون برای تدوین و توصیف دستگاه عددنویسی فارسی میانه شده ‌است، ملاحظاتی دیگر دربارۀ این دستگاه پیشنهاد می‌شود و پاسخ برخی از ابهامات در دستگاه عددنویسی فارسی میانه در خلال این ملاحظات به بحث گذاشته می‌شود. نیز برخی از بقایا و انعکاس‌های این دستگاه در زبان و خط فارسی نو پیگیری می‌شود که ازیک‌سو به تدوین دستگاه عددنویسی فارسی میانه یاری می‌رساند و ازسوی دیگر، درک واژه‌ها و متون فارسی نو را تسهیل می‌کند. یافته‌های مقاله گویای ممکن‌بودن توصیف دستگاه‌وار عددنویسی فارسی میانه است و در این‌کار یاری‌گرفتن از بنیان‌های اساطیری اندیشۀ ایرانی راهگشا و دارای اهمیت است. این مقاله درنهایت مدعی تدوین دستگاه عددنویسی فارسی میانه نیست و ملاحظات و پیشنهادهایی برای تدوین این دستگاه ارائه داده است.    

considerations for compiling the middle persian numeral system and its reflection in modern persian

the numeral system is one of the most important and challenging components of the writing system, which has two dimensions and is not simply limited to the written form of numbers. the challenge of number writing, on the one hand, is due to the nature of numbers and the way they exist in each language, which itself is the result of the different attitude of each nation to existence, and the second dimension of the challenge is related to the way of writing numerical entities in each language. therefore, even though number writing is a phenomenon of the writing system, it cannot be considered a purely inscriptive phenomenon, but to describe the numeral system, it is necessary to pay attention to the type of attitude and vision of peoples and nations towards existence and especially the mythological foundations of the attitudes of each nation. middle persian is no exception to this approach, and one of the neglected requirements for responding to the ambiguities of the middle persian numeral system is the attitude towards existence, particularly the mythological beliefs of iranians. following the valuable efforts made so far to compile and describe the middle persian numeral system, this article proposes other considerations while discussing the answers to some uncertainties still existing in the middle persian numeral system. moreover, some of the traces and reflections of this system are tracked in the modern persian language and script, which on the one hand helps compile the middle persian numeral system and on the other hand, facilitates the understanding of modern persian words and texts. the findings of this study show that it is possible to describe the middle persian numeral system, and to do so, seeking help from the mythological foundations of iranian thought is beneficial and crucial. the present article does not claim it has formulated the middle persian numeral system, although it presents considerations and suggestions for compiling it.