نماد کوه در مثنوی «طور معرفت» بیدل

بیدل، بیش‌ازآنکه احساسات خود را در شعر بیان کند، از شعر برای بیان اندیشه بهره می برد. جریان تند اندیشه در نگاه او به پدیده‌های طبیعی و توصیف عناصر طبیعت سریان دارد. ازآنجا‌که ذهن او انباشته از معنا و مفاهیم عرفانی است، به هرچه می‌نگرد، رنگ‌وبوی عرفان می‌گیرد و بر زبان او جاری می‌شود. او هنر را شامل کمال و فضایل اخلاقی دانسته و به‌کمک آن به بیان قابلیت‌های انسان و طبیعت پیرامونش پرداخته است. در این پژوهش، با نگاهی توصیفی و تحلیلی، به جایگاه نمادین کوه در مثنوی طور معرفت بیدل پرداخته شده و تصویرهایی که در آن عنصر طبیعی کوه به‌گونه ای هنرمندانه با مفاهیم و معانی عرفانی ارتباط یافته بررسی شده است. نخست تصویرها مشخص و طبقه‌بندی شده‌اند، سپس نماد کوه در طور معرفت بیدل برجسته شده و معانی عرفانی نهفته در آن تبیین شده است. یافته‌ها نشان داد که مفاهیم نهفته در نمادهای آب، آتش و خاک، در یک مجموعه منسجم، در نگاه بیدل سیر استعلایی عارفانه از پایین‌ترین مرتبه به بلندترین جایگاه را دارند و این عناصر با نماد کوه ارتباط مفهومی دارند.  

the symbol of mountain in bidel’s tur-e-marefat

rather than expressing his feelings in poetry, bidel uses poetry to express his thoughts. this rapid flow of thought is evident in his views of natural phenomena and descriptions of the elements of nature. since his mind is filled with mystical meanings and concepts, everything he looks at takes on the color and fragrance of mysticism and flows through his tongue. he considers art to include perfection and moral virtues and with its help, he has tried to express the capabilities of man and the nature around him. from a descriptive and analytical perspective, this research addresses the symbolism of mountain in bidel’s masnavi of tūr-e-marefat (or mountain of knowledge) and investigates the images in which the natural element of the mountain is artistically connected with mystical concepts and meanings. first, the images were identified and classified, then the significance of the ‘mountain’ icon was highlighted and its mystical hidden meanings were explained. the findings showed that the concepts hidden in the symbols of water, fire, and earth, in a coherent set, have a mystical transcendental path from the lowest level to the highest position in bidel’s perspective, and these elements have a conceptual relationship with the ‘mountain’.