مقایسه کیفیت زبان و تصویرهای شعری ناصرخسرو و عطّار

شعر ناصرخسرو مشحون از ادلّه عقلی، مباحث مذهبی، مواعظ و حِکَم و... است که به کلام او رنگ‌وبویی فلسفی و تا اندازه ای پیچیده داده است. ازسوی دیگر، عطار در آثارش کوشیده تا با زبانی ساده و عاری از زرق‌وبرق و پیرایه های چشمگیر، میراث تصوف خراسان و میراث شعر پیش از خود را در هیئتی متفاوت عرضه کند. پرسش این جستار آن است که آیا سادگی یا پیچیدگی زبان در سادگی یا پیچیدگی سازه تصویرهای شاعرانه نقش دارد؟ پژوهش حاضر، که به‌روش کمّی و آماری نوشته شده است، به بررسی آماری و مقایسه ای ساختمان تصویرهای شعری ناصرخسرو و عطار می پردازد. نتایج این تحقیق نشان می دهد ساده یا پیچیده‌بودن زبان شاعر ارتباط چندانی با سازه تصویرهایش نخواهد داشت؛ به بیانی دیگر، صرفاً به‌دلیل سادگی یا دشواری کلام شاعر نمی توان هندسه تصویرهای او را نیز ساده یا پیچیده دانست. زبان شعر ناصرخسرو دشوار و پیچیده است، اما این ویژگی بر هندسه تصویرهای شعر او تاثیر بسزایی نداشته و بیشتر تصویرهای شعر او از نوع ساده و به دور از پیچیدگی است. ازسوی دیگر، سازه تصویرهای شعری عطار، با وجود سادگی زبان و ظاهر، دارای پیچیدگی ظریف و باریکی است که جز با تجزیه مصالح بلاغی به کاررفته در بنای تصویرها نمی توان به شبکه درهم تنیده و رابطه اجزا با یکدیگر پی‌برد؛ به‌بیانی، زبان عطار ساده و تصویرهای او پیچیده است. 

a comparison of language quality and poetic imagery of nasir khusraw and attâr

nasir khusraw’s poetry is full of intellectual arguments, religious topics, sermons, and wisdom, which has given his words a philosophical and somewhat complicated flavor. on the other hand, in his works, attar of nishapur has tried to present the heritage of sufism of khorasan and the poetry before him in a different style, through simple language, without glamor and impressive embellishments. the question of this research is whether the simplicity or complexity of language plays a role in the simplicity or complexity of the structure of poetic images. adopting a quantitative and statistical method, the present research investigates the statistical and comparative analysis of the structure of the poetic images of nasir khusraw and attar. the results of this study show that the simplicity or complexity of a poet’s language has little to do with the structure of his images. in other words, the geometry of the poet’s images cannot be considered simple or complex merely because of the simplicity or difficulty of his words. the language of nasir khusraw’s poetry is difficult and complex, but this feature has not had a significant effect on the geometry of his poem’s images, and most of his poetry’s images are simple and far from complex. on the other hand, the structure of attar’s poetic images, despite the simplicity of the language and appearance, has a subtle and delicate complexity that cannot be understood except by analyzing the rhetorical materials used in the construction of the images. in other words, attar’s language is simple but his images are complex.